Eski adı Mamuret-ul Hamit olan ilçenin geçmişi Urartular dönemine uzanır. İlçe verimli Havaspor ovasına kurulmuştur. Rus ve Ermeni işgaline uğrayan ilçe 1 Nisan 1918 tarihinde kurtulmuştur. 1936 yılında ilçe olmuştur. Doğusunda Başkale; batısında Gevaş; kuzeyinde Van il merkezi ile Özalp ilçesi; güneyinde Hakkari ili ile çevrilidir. İl merkezine uzaklığı 22 km. mesafede, 4063 km² yüzölçümü ile coğrafi bakımdan Türkiye'nin en büyük ilçesidir. Kocaeli ve Rize illerimizden alan olarak daha büyüktür. 1 belediye, 6 mahalle, 3 bucak, 71 köy, 81 mezra olmak üzere 162 yerleşim birimi vardır. Van'ın en büyük hayvancılık merkezidir. Otlu peynir, süt, tereyağı, arıcılık, yün ve doğal su kaynaklarıyla ünlüdür. İlçe çok sayıda Van folklorunu yıllardır öğreten ustalar çıkarmıştır. Ünlü Hoşap Kalesi, Çavuştepe Kalesi ve Şamran Kanalı ilçenin tarihi zenginliklerindendir.
Toplam Nüfusu 37.797, Şehir Nüfusu 6.916, Köy Nüfusu 30.881, Nüfus Yoğunluğu 11'dir.