Artemia, Arthropoda filumunun Crustacea klasisinde yer alýr. Artemia sp. Seale (1933) ve Rollefsan (1939) tarafýndan yavru balýk beslenmesi için mükemmel bir besin maddesi olduðu keþfedilmiþtir.
Artemia günümüzde üretimi yapýlan deniz canlýlarýnýn % 85' inde canlý yem kaynaðý olarak kullanýlmaktadýr. Dünya genelinde 4000 ton civarýnda artemia kisti 0.4 mm deki nauplilerin üretiminde kullanýlmaktadýr. En fazla üretildiði göllerden birisi ABD' deki Büyük Tuz Gölü (Great, Salt Lake) ve San Franscisco körfezidir. Türkiye' de en fazla Tuz Gölü ve Gediz Deltasý? nda bulunduðu belirtilmektedir. Bunun dýþýnda Çin, Ýran gibi ülkelerde belli oranlarda üretim yapabilmektedir. Bugün dünyada sadece artemialar ile ilgili araþtýrma yapan enstitüler kurulmuþtur. Fiyatý kalitesine baðlý olarak 50-150 dolar/500 gr arasýnda deðiþebilmektedir. Uzun süre saklanabilmesi, düzenli olarak bulunabilen dormant yumurtalar vermesi, kolay üretime alýnabilmesi, larva için kolaylýkla görülebilen ve lezzetli bir yem olmasý artemia? nýn temel avantajlarýdýr. Stoklanabilme özelliði üretim planlamasý açýsýndan büyük kolaylýk yaratmaktadýr. Larva yetiþtiriciliði açýsýndan en önemli dezavantajý, besinsel kalitesinde ve boyutlarýnda gözlenen deðiþkenliktir. Bu sorun esansiyel yað asitleri içeren zenginleþtiriciler kullanýlarak ve iyi bir seleksiyon ile giderilebilmektedir. Instar I (A. nauplii) ve Instar II (A.metanaupli) olarak tanýmlanan 2 larval evresi ve erginlik evresi vardýr.
Instar I evresi
Besin keseli larva evresi olup besin deðeri yüksektir. Larva boyu 400-500 µm arasýndadýr. Vitellüs kesesinden dolayý turuncu renktedir. Vitellüs kesesinin tüketimi 8 saat sürer ve bu süre boyunca larva dýþarýdan besin almaz. Baþta göz dýþýnda 3 çift uzantý bulunur. Bunlar birinci anten(duyu), ikinci anten (hareket ve filtrasyonla beslenme), mandibullar (beslenme) dýr. Bu dönemden sonra larva Instar II evresine girer.
Instar II evresi
Artemia zengin besleyici özelliðe sahip vitellüs kesesini tükettiði için yem olarak verilmeden önce zenginleþtirilmesi gerekir. Larva 1-50 µm boyutlarýna sahip alg, bakteri gibi organizmalar ile beslenmeye baþlar. Vücut özellikle abdomen kýsmý sürekli uzar ve sindirim sistemi fonksiyonel hale gelir.
Erginlik Evresi
Ergin bir artemia yaklaþýk olarak 1 cm boyunda uzun bir vücut, iki tane saplý göz, dokusal bir sindirim sistemi, duyusal antenler ve 11 çift toraks uzantýsýna sahiptir. Erkekler karnýnýn posterior kýsmýnda 1 çift populasyon organýna sahiptir. Diþi artemialar karýnlarýnýn altýnda 11. uzantýnýn hemen arkasýnda bulunan yumurta kesesi sayesinde kolayca ayýrt edilebilir. Ayrýca abdomen içerisinde ovaryumlar bulunur. Normalde olgunlaþan yumurtalar yumurta kesesine dökülür, burada döllenir, kuluçka evresini tamamlar ve nauplii olarak diþiyi terk eder. Ancak ekstrem koþullarda (örneðin çok yüksek tuzluluk ve çok düþük oksijen seviyesi) embriyo sadece gastrula evresine kadar geliþir ve etrafý yumurta kesesi etrafýnda bulunan bir bez tarafýndan salgýlanan kalýn bir kabukla çevrilir. Kist adý verilen dayanýklý yumurtalar yumurta kesesini terk ederek suya geçerler. Optimum þartlar altýnda artemia birkaç ay yaþayabilir. 8 günde ergenlik evresine ulaþýr ve her dört günde 300 nauplii ya da kist üretir.
Artemia Kist Kalite Kriterleri
1- Büyüklük ve Enerji: Kistlerin büyüklüðü doðrudan onun enerji içeriðini de etkilemektedir. Yani büyük kistler daha fazla enerji içerirler.
2- Çýkýþ oraný: Birim aðýrlýk veya sayýdaki kistten yüzde olarak çýkýþ oranýný ifade eder. Çýkýþ oranýný etkileyen genetik yapý, hasat, temizleme, depolama ve kuluçka teknikleri yanýnda kisti üreten ergin bireylerin yaþadýðý çevresel koþullarda etkin olabilir.
3- Nauplilerin Büyüme Oranlarý: Farklý orjinlerden gelen kistler ayný þartlarda inkübe edilse bile elde edilen nauplilerin geliþme oranlarý arasýnda farklýlýk gözlenebilir.
4- Sýcaklýk ve Tuzluluða Tolerans: Her iki faktörde yaþama ve büyüme oraný üzerinde etkiye sahiptir. Hatlarýn büyük çoðunluðu 20-25?C sýcaklýklara rahatlýkla tolerans gösterebilir. Bazý hatlar ise 30-34?C? de geliþimini sürdürebilir.
5- Besin Ýçeriði: Kuru aðýrlýk, protein, lipit, kül, enerji, özellikle doymamýþ yað asitleri, aminoasitler, pigmentler, vitamin C, mineraller ve pestisitler, aðýr metaller gibi arzu edilmeyen kontaminantlar da besin içeriði içine alýnabilir.
Artemia yumurtalarýnýn kuluçkalanmasý
25C de 15-20 saat sonra kistler çatlar ve embriyo kabuðundan çýkar. Yumurta çýktýktan ilk 1 saat boyunca embriyo kuluçka membranýna baðlý olarak kalýr (þemsiye safhasý). Kuluçka membranýnýn içerisinde embiyo geliþimini tamamlar ve hareket etmeye baþlar daha sonra serbest olarak yüzer.
Kültür Sistemleri
Üretimleri A. nauplii, A. metanauplii veya ergin birey safhalarýna ulaþýncaya kadar yapýlmaktadýr. Larva yetiþtiriciliðinde yaygýn olarak kullanýlan yöntem, baðýmsýz ünitelerde Artemia yumurtalarýnýn çatlatýlmasý þeklinde gerçekleþtirilen A. nauplii ve A. metanauplii üretimidir. Ergin birey üretimi 1-2 hafta içerisinde artemalarýn büyütülmesi ve hasadý þeklinde gerçekleþir. Artemia üretiminde 3 tip kültür sistemi kullanýlýr. Bunlar; açýk devre dolaþýmlý sistem, kapalý devre dolaþýmlý sistem ve durgun su sistemidir. Açýk devre dolaþýmlý sistem, ortam suyunun bir kez kullanýldýðý ve sonra deþarj edildiði sistemdir. Bu sistemin uygulanmasý ýlýk deniz suyu ve büyük miktarlarda algal besin bulunmasýnýn oluþturacaðý maliyete baðlýdýr. Kapalý devre dolaþýmlý sistem açýk devre dolaþýmlý sistemin benzeridir. 2 sistem arasýndaki tek fark kullanýlan suyun kapalý devre dolaþýmlý sistemde birden fazla kullanýmýdýr. Durgun su sisteminde ise tank bir kez doldurulur. Artemialar hasat edilene kadar bir daha su deðiþimi yapýlmaz.
Artemialarýn (Naupli, Metanaupli) Kültür Ortamýnýn Hazýrlanmasý
Sýcaklýk: Ortam sýcaklýðýnýn 28-30?C arasýnda olmasý yumurtalarýn inkübasyonu için idealdir. Ancak zenginleþtirme aþamasýndaki metanauplii'ler için optimum sýcaklýk 18-20°C olarak tespit edilmiþtir.
Tuzluluk Kültür koþullarýnda yumurtalarýn inkübasyonu ve larva kültürü optimum olarak %o 20-35 arasýndaki tuzluluklarda yapýlabilir.
pH Üretim ortamýnda pH deðerinin 5?ten düþük, 9?dan yüksek olmasý öldürücü etki yapar. Kültür için pH deðeri 8-9 arasýnda optimum sýnýrlar içindedir.
Oksijen Oksijen düzeyi 2 mg/lt?nin altýna düþmemelidir. Ortamdaki oksijen miktarý optimum sýnýrlar içinde yükseldikçe geliþim hýzý artar.
Iþýk Yumurtalarýn inkübasyon sýrasýnda aydýnlatma kullanýlmaz. Larva kültürü sýrasýnda ýþýk þiddetinin 2.000 lüks, aydýnlatma süresinin 24 saat olmasý istenir. Tanklarda güçlü bir havalandýrma kullanýlmasý yoðun türbülansa sahip ortamdaki bireylerin ýþýða ulaþmasý ve besinlerin homojen olarak daðýlýmý için önemlidir.
Yumurtalarýn Stoklanmasý
Artemia yumurtalarý metabolik açýdan inaktif olan embriyolarýn bulunduðu dormant kistlerdir. Eðer bu kistler uygun yöntemlerle yýkanýp, kurutulup saklanýrsa uzun yýllar bozulmadan kalabilir. Yumurtalar -273?C ile 100?C arasýnda canlýlýðýný koruyabilir. Ancak üretim için kullanýlacak yumurtalarýn stoklanmasý +4?C? de kuru ortamda yapýlýr. Bu þekilde yapýlan stoklama ile yumurtalarýn açýlým oraný yükselir. Dekapsüle edilen yumurtalar ise bir iþleme tabi tutulmadan +4?C? de 7 gün stoklanabilir. Eðer dekapsüle edilen yumurtalar dehidrate edilirse (1 kg yumurta için 4 kg tuz kullanarak) stoklama süresi birkaç aya kadar uzatýlabilir.
Yumurtalarýn Ekimi
Artemia yumurtalarýnýn ekimi yumurtalarýn dezenfeksiyonu, dekapsülasyonu ve inkübasyonu olmak üzere 3 bölümde incelenir.
1. Yumurtalarýn Dezenfeksiyonu
Kistlerin inkübasyonundan önce yapýlacak olan ilk iþlem dezenfeksiyondur. Çünkü kistler bakteriyel ve fungal kontaminasyona maruz kalmýþ olabilirler. Bazý durumlarda kist son kullanýcýya ulaþtýrýlmadan önce dezenfekte edilmiþ olabilirler. Bu durumda dezenfeksiyona gerek yoktur. Aksi takdirde hipoklorit kullanýlarak dezenfeksiyon gerçekleþtirilir. Bu amaçla 10 lt? de 200 ppm? lik hipoklorit çözeltisi hazýrlanýr. Litreye 50 gr kist boþaltýlýr ve 30 dakika tutulur ve 30 dakika sonunda yumurtalar 125 µm? lik bir süzgeç ile süzülür ve bol miktarda çeþme suyu ile durulanýr.
2. Yumurtalarýn Dekapsülasyonu
Mikroorganizmalardan tamamen arýndýrýlmýþ artemia yumurtalarý elde etmenin daha etkili bir yolu dekapsülasyondur. Bu iþlem kimyasal oksidasyon ile yumurtanýn kalýn dýþ kabuðunun incetilmesidir. Kabuðun inceltilmesinden sonra yumurtadan çýkýþ sýrasýnda daha az enerji harcayan nauplilerin besin kalitesi daha yüksek olur. Dekapsülasyon iþlemi; artemia yumurtalarý tatlý su bulunan bir kap içerisine konulur, suyun içerisine bol hava verilir ve yaklaþýk 1 saat kadar suda bekletilir (100 gr yumurta için 300 ml çamaþýr suyu 20 ml kostik (NaOH) ve 680 ml kadar su kullanýlýr). Yumurtalar 1 saat suda bekledikten sonra çamaþýr suyu ve kostik ayný anda içerisine dökülür. Yumurtalar hafif kýzarýp pembeleþince net içerisine alýnýr ve bol su ile yýkanýr.
Dekapsülasyon aþaðýdaki avantajlarý saðlayabilir:
- Korionu(yumurtanýn dýþýndaki sert lipoprotein yapý) bu sayede alýnan yumurtalarýn açtýrýlmasýna gerek kalmaz ve Artemia embriyolarý direkt olarak balýk ve karides larvalarýna verilebilir.Ayrýca artemia nauplilerinden daha küçük olduklarýndan erken larval dönemlerde de kullanýlabilir.
- Açýlma riski düþük olan yumurtalar deðerlendirilmiþ olur.
- Nauplii kabuktan ayrýlmak için enerji harcamaz veya uzun süre kabuða asýlý kalmaz. Kabuðun naupliden elle uzaklaþtýrýlmasý ile ilgili iþlemler kolaylaþýr.
- Dekapsülasyon ayný zamanda iyi bir dezenfeksiyon þeklidir.
- Dekapsüle edilmiþ kistlerden çýkan naupliler zenginleþtirmeye gerek duymadan direkt olarak balýk larvalarýna verilebilir.
3. Yumurtalarýn Ýnkübasyonu
Temel koþullar;
Havalandýrma sürekli (oksijen miktarý 5mg olacak)
Sýcaklýk 25-28"C (min. 25- max. 33)
Tuzluluk 5-35 gr/lt
PH>8
Kist yoðunluðu 2-5 gr/lt
Iþýk yoðunluðu; su yüzeyinde 2000 lüks
Kuru artemia yumurtasý hidrate edilmek üzere suya konduðu andan itibaren içerisindeki embriyo metabolik aktivitesini baþlatýr, Instar I olarak isimlendirilen serbest yüzen naupliler optimal koþullarda inkübe edilirse yaklaþýk 20-24 saat sonra yumurtadan çýkar. Artemia çatlatmada kullanýlan tanklar konik tabanlý ve silindir yapýdadýr. Konik kýsmýn ucuna yakýn yerinde yarý saydam pencere ve tank dibinde vanalý tahliye kanalý bulunur.
Hasat ve Daðýtýmý :
Naupliiler çýkýþtan sonra balýk ve diðer su ürünleri larvalarýna verilmeden önce boþ kabuklar, açýlmamýþ kistler, mikroorganizmalar ve diðer organizmalardan temizlenmelidir. Bu amaçla havalandýrma 5-10 dk. kesilir ve boþ kabuklarýn tank yüzeyine çýkmasý saðlanýr. Tank yüzeyine çýkan kabuklar tül kepçelerle toplanýr. Buna karþýn nauplii ve açýlmamýþ kistler dibe yakýn kesimde birikir. Naupliiler ýþýða karþý pozitif eðilimli olduklarýndan belli alanlara ýþýk konsantre edilerek o kýsýmlarda naupliler toplanabilirler.
Havalandýrma maksimum 10 dk. kesilebilir. Bu esnada açýlmamýþ kist ve atýklar tankýn dip kýsmýnda toplanýr, boþaltma vanasý açýlarak alýnýrlar. Naupliler ise 150 µm? den daha küçük göz açýklýðýna sahip filtre ile çok nazik bir þekilde hasat edilir. Canlý yem bakteriyel enfeksiyon kaynaðý olabileceðinden kontaminasyonlara karþý dikkatli olunmasý gerekir. Bu amaçla naupliler dezenfekte edilebilir. Þayet naupliler fitoplankton ve benzeri besinlerle beslenmeyecekse instar I evresinde balýk larvalarýna verilmesi gerekir. Aksi takdirde çýkýþtan sonraki 24 saat içinde enerji içeriklerinin %30'nu tüketirler. Bunu dýþýnda balýk larvalarý tarafýndan görülmeleri ve yakalanmalarý daha zordur. Yeni hasat edilmiþ artemialar 10°C? nin altýnda tercihen +4°C civarýnda 8 milyon/ lt yoðunluðunda çok az havalandýrmayla muhafaza edilerek enerji kaybý azaltýlabilir. 24 saatlik bir muhafazada enerji kaybý %5'i geçmez.
Zenginleþtirme:
Özellikle deniz canlýlarýnýn larvalarý için uzun zincirli çoklu doymamýþ yað asitleri hayati önem taþýrlar. Larvalarýn bunlarý ilk yemleri birlikte mutlaka almalarý gerekir. Bu bakýmdan rotiferler ve artemia naupliilerinin zenginleþtirilmesi gerekir. Yine rotiferlere gibi artemia nauplileri de çok basit bir beslenme özelliðine sahiptirler. Yani parçacýk büyüklüðü uygun olduðunda seçici deðildirler. Sývý besinleri absorbsiyon yolu ile alabilirler. Ýngiliz, Japon. Fransýz ve Belçikalý bilim adamlarýnýn geliþtirmiþ olduklarý süper HUFA gibi ticari zenginleþtiriciler bugün yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Bunlar genellikle denizel yaðlar, vitamin ve pigment içerirler. Zenginleþtirme amacýyla yeni çýkmýþ naupliler 100-300 ml nauplii yoðunluðunda zenginleþtirme tanklarýna alýnýr ve 25°C de maksimum 24 saat zenginleþtirilirler. Her 12 saate 300 mg/lt? ye dozajýnda zenginleþtirici emülsiyon ilave edilir. Sürekli havalandýrma yapýlýr. Bu sürenin sonunda hasat edilir. Steril suyla durulanýr, ya doðrudan larvalara verilir ya da soðuk muhafazaya tabi tutulur.
uy bunuda okudum hepsini.
bu ne kadar değişik bir canlıymış ya.
hiç resmi yok mu acaba ?
du bende bakayım.
ismail çok sağol bilgiler için.
mahir abiyle karşılıklı saygılarınız takdire şayan
öle konuşmayın ya içim kıyıldı
Artemia
Hybrid-Şeklinde
