Zehirlenmeler Ve Korunma Yöntemleri

[ZyreC]

Günümüzde zehirlenmeler nedeniyle acil servislerimize basvuran kisi sayisi oldukça fazladir. Zehir ve toksik madde sözcükleri gibi zehirlenme ve entoksikasyon sözcükleri de es anlamlidir. Vücuda alindiginda ya da temas ettiginde dokularin islevlerini bozan maddelere zehir, ortaya çikan bozukluga zehirlenme denir. Toksikoloji kelime olarak “zehir bilimi”’anlamina gelir. Bu tanimi açmak gerekirse; özellikle yüzyilin son çeyreginde gelisen bilim ve teknolojideki bu tanimi yetersiz kilmistir. “Toksikoloji bilimi, maddelerin biyolojik sistemler üzerindeki zararli etkilerini inceleyen bilim dalidir” demek daha dogrudur. Zehirlerin, olasi tüm etkilerinin bilinmesi olanaksizdir. Bu nedenle, tedavinin tüm boyutlari hakkinda öneride bulunabilecek yerel bir zehirlenme ünitesine erken basvurmalidir. Ülkemizde de Zehir Danisma Merkezi (ZDM) vardir.

Saglik Bakanligi’na bagli, ücretsiz aranabilen,
Zehir Danisma Merkezinin numarasi
0 800 314 79 00

Bu merkezde 24 saat 7 gün telefon basinda sizi karsilayan bir hekim bulunmaktadir ve her türlü zehirlenme sonucunda ne yapilmasi gerektigini anlatmaktadir.

Zehirlenmeler en fazla nerede ve nasil olusmaktadir?

Yapilan arastirmalar zehirlenmeler en çok evlerde olusmaktadir. Bunlarin dörtte üçü kaza, dörtte biri ise istemli zehirlenmelerdir. Çamasir sularindan boyalara, böcek öldürücülerden ilaçlara kadar zehirleyici özelligi olan birçok madde günlük yasantida yaygin biçimde kullanildigindan, özellikle çocuklar için büyük tehlike olusturur. Bu maddeleri çocuklardan uzak tutmaya yönelik etkili önlemler alinmalidir.Zehirlenmelerden ölüm %1'in altindadir.Istemli zehirlenmelerin gelismis ülkelerin sorunu oldugu düsünülmekte ise de, yeni arastirmalar bu sorunun gelismekte olan ülkelerde de çok önemli bir problem oldugunu ortaya koymustur. Gelismekte olan ülkelerde istemli zehirlenmelerde ölüm %10–20, gelismis ülkelerde ise % 0,5-1'dir.

Alinan madde ya da maddeler nelerdir?

Tüm zehirlenmelerin % 60'i ilaç olmayan ürünlerle olmaktadir. En siklikla kozmetikler, kisisel bakim ürünleri, temizlik maddeleri, bitkiler, hidrokarbonlar ile meydana gelmektedir. Geri kalan % 40'i ise ilaçlardir, ates ve agri gidericiler, öksürük, soguk alginligi ilaçlari, antibiyotikler, sinir sistemi ilaçlari olusturur.

Zehirlenme yol açan ilaçlar hangileridir?

Bu ilaçlar çogunlukla evde herkesin kullaniminda olan ve çogunlukla çocuklarin ulasabilecegi yerlerde olan ilaçlardir.Çocuklar açisindan, kaplanmis tabletler kaplanmamis olanlardan, degisik renkli tablet ve kapsüller tek renkli olanlardan ve yumusak ilaçlar sertlerden daha çekicidir.

1. Analjezik (agri kesici), anti enflamatuvarlar,
2. Öksürük soguk alginligi ilaçlari
3. Antibiyotikler
4. Vitamin preparatlari,
5. Sedatif-hipnotik ve trankilizanlar (sakinlestirici-yatistirici), antidepresanlar (ruhsal çöküntüyü giderici)
6. Demir ilaçlari

Bu maddeler vücuda hangi yollardan girmektedir?

Sindirim yoluyla: En sik rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alinan zehirler genellikle ev ya da bahçede kullanilan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve asiri alkoldür.
Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alinmasiyla olusur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçaklari, sofben, bütan gaz sobalari), Lagim çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanilan klor, yapistiricilar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile olusur.
Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri araciligi ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmalari, hayvan isiriklari, ilaç enjeksiyonlari, saç boyalari, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile olusur.

Sindirim yolu (agiz yolu) tüm zehirlenmelerin % 75'i olusturur. Deri ve gözden alinma ise ancak % 5 vakada görülmektedir.Zehirli maddeler vücudun hemen her bölümünü etkileyebilir. Birçok belirti ve bulgu olusabilir. : Bulanti, kusma, karin agrisi, ishal, yürüme bozuklugu Bilinç kaybi, havale, rahatsizlik hissi, hareketlerde uyumsuzluk, konvülziyon (havale geçirme), ates, görme bozuklugu, halüsinasyonlar, nabiz bozuklugu, kalp durmasi aritmiler (ritim bozukluklari), siyanoz (morarma) gibi.

Herhangi bir zehirlenme ile karsilastiginizda;

1. Panik olmayin!
2. Zehirlen kisiyi kontrol edip yasamsal fonksiyonlarini degerlendikten sonra olayla ilgili bilgiler toplayarak kaydedin;
3. Zehirli maddenin türü nedir?
4. Ilaç ya da uyusturucu aliyor mu?
5. Hasta saat kaçta bulundu?
6. Evde ne tip ilaçlar var?

Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardim nasil olmalidir?

1. Bilinç kontrolü yapilir,
2. Agiz zehirli madde ile temas etmisse su ile çalkalanir, zehirli madde ele temas etmisse el sabunlu su ile yikanir,
3. Yasam bulgulari degerlendirilir,
4. Kusma, bulanti, ishal gibi belirtiler degerlendirilir,
5. Kusturulmaya çalisilmaz, özellikle yakici maddelerin alindigi durumlarda hasta asla kusturulmaz,
6. Bilinç kaybi varsa koma pozisyonu verilir,
7. Üstü örtülür,
8. Tibbi yardim istenir (112). Zehir danisma: 0 800 314 79 00

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardim nasil olmalidir?

1. Hasta temiz havaya çikarilir ya da cam ve kapi açilarak ortam havalandirilir,
2. Yasamsal belirtiler degerlendirilir (ABC),
3. Yari oturur pozisyonda tutulur,
4. Bilinç kapali ise koma pozisyonu verilir,
5. Tibbi yardim istenir (112)./Zehir danisma: 0 800 314 79 00
6. Ilkyardimci müdahale sirasinda kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalidir,
7. Solunumu korumak için maske veya islak bez kullanilir,
8. Elektrik dügmeleri ve diger elektrikli aletler ve isiklandirma cihazlari kullanilmaz,
9. Yogun duman varsa hastayi disari çikarmak için ip kullanilmalidir,
10. Derhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardim nasil olmalidir?

1. Yasam bulgulari degerlendirilir,
2. Ellerin zehirli madde ile temasi önlenmelidir,
3. Zehir bulasmis giysiler çikartilir,
4. 15–20 dakika boyunca deri bol suyla yikanmalidir,
5. Tibbi yardim istenir (112)./Zehir danisma: 0 800 314 79 00

Zehirlenmelerde genel ilkyardim kurallari nelerdir?

1. Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklastirmak (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklastirilirsa o kadar az miktarda emilir).
2. Hayati fonksiyonlarin devaminin saglanmasi
3. Tibbi yardim istenir (112)./Zehir danisma: 0 800 314 79 00

Zehirlenmelerden Korunma

1. Kullanacaginiz ilaç, yiyecek ve kimyasala maddelerin etiketini, kullanma seklini ve son kullanma tarihini mutlaka okuyunuz.
2. Ilaç ve kimyasal maddeleri kilitli, kapali ve çocuklarin ve ev hayvanlarin ulasamayacagi yerde saklayin.
3. Ilaç ve kimyasal maddeleri kendi kutularindan baska kaplara aktarmayin.
4. Çocuklarin oynamalari için içi bos veya dolu ilaç kutusu vermeyin.
5. Ilaçlari sekerlere benzeterek çocuklarinizi özendirmeyin. Çocuklarinizin önünde ilaç içmeyiniz.
6. Mümkün oldugunca evinizdeki ve yakin çevrenizdeki bitkileri taniyin.
7. Bilmediginiz bitkileri yemeyin, bitki çaylari hazirlamayin.
8. Böcek ve bahçe ilaçlamalarinizi rüzgarli havalarda yapmayiniz.
9. Evde ilaçlama yaparken açikta yiyecek maddesi ve bardak ve tabak birakmayiniz.
10. Evde kullanilan temizlik maddelerinin uzun süre solundugunda zehirli oldugunu unutmayin ve evinizi sik sik havalandirin.
11. Zehir danisma merkezinin telefonunu kaydedin: 0 800 314 79 00
12. Zehirlenme olustugunda hemen tibbi yardim isteyin,
13. zehirlenmenin etkililerinin olusmasini beklemeyin.

Derleyen:
Uz.Dr.Cüneyt Özüak
Aile Hekimligi Uzmani