KAĞIDIN TARİHÇESİ
Aslında M.Ö. 4000 yıllarında Mısır'da bulunan Cyperius (papirüs) denilen bitkinin sapı uygun boyutlarda kesilip bir tahta üzerine dizilip, sulu vaziyette tokmaklanarak bir çeşit kağıt üretilmekdeydi. Yapılışı ve özelliği bakımından bugünkü kağıttan farklı olmakla beraber, kağıt ismi bu papirüs kağıdından kalmıştır.
Papirüsle beraber, çeşitli hayvan derilerinden yapılan pergament (parşumen) kağıdı da tarih boyunca kullanılmıştır. Parşumen, bugün bile kullanılan, yazı yazmaya ve resim yapmaya çok elverişli, uzun ömürlü bir kağıt çeşididir.
Kağıt, ilim ve kültürün yayılıp gelişmesinde çok büyük bir rol oynamıştır.ve ilk para mantığının birseyler satın alma . degiş tokus.gibi parasl seylerein baslangıcı olmustur.. Yazma, taşıma ve muhafazasındaki kolaylıklar, herhangi bir yerdeki ilim ve bilginin çok kısa bir zamanda dünyanın her tarafına kolayca yayılmasını temin etmiş, böylece bugünkü medeniyete ulaşılmasının başlıca vasıtalarından birisi olmuştur. Bugünkü dünyada kağıt, en başta gelen sanayi mamüllerinden biridir ve günlük hayatta en çok ihtiyaç duyulan bir maddedir. İlmi çalışmalar, eğitim ve öğretim müesseseleri, her türlü basın, yayın faaliyetlerinin yanısıra para basımında, ambalaj işlerinde, mutfakta ve daha pekçok yerde kağıt kullanılmaktadır.
Eskiden kağıt üretimi az yapıldığı için, dünyanın her yerinde kıymetli tutulurdu. Sonradan üretimin bollaşması ve yaygınlaşması ile eski itibarını kaybetti. Ancak son yıllarda kağıt yapımında kullanılan hammaddenin tükenmeye yüz tutması, artan maliyetler ve diğer sebeplerle günden güne kıymetlenmektedir.
Kağıdın kimin tarafından bulunduğu bugün kesin bilinmemektedir. Ancak bugünkü kağıt hamuru ile elde edilen kağıdın ilk modeli milattan sonra 105'te Çin'de Ts'ai Lun adında bir saray görevlisi tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. Ts'ai Lun Ağaç kabukları, bez parçaları ve diğer lifli malzemeleri özlü ve yumuşak bir hamur haline gelinceye kadar dövüp, elde ettiği hamuru geniş bir tekne içinde suyla karıştırarak ilk mekanik odun hamurunu elde etti. Daha sonra gözenekli bir kalıbı, hamurun içine daldırılıp yukarıya kaldırıldığında, su gözeneklerden süzülerek aşağıya akıyor, kalıbın yüzeyinde lifli bir tabaka kalıyordu. Bu tabaka kalıp üzerinden alınıp kurutulduğunda ve üzeinden el yapımı silindirlerle ilkel kalenderlemeden sonra kullanıma hazır hale geliyordu.Keşfinden bugüne kadar 2000 yıl geçmiştir. Orta Asya'da yapılan araştırma ve kazılarda, üçüncü ve yedinci yüzyıllar arasında kullanılan kağıtların dut ağacı kabukları, kendir, kenevir ve pamuktan yapılmış olduğu anlaşılmıştır.
Kağıt, Çin'den, Orta Asya'ya oradan da İran'a geçti. 751 senesinde yapılan Talas Meydan Muharebesinden sonra, Çin'den alınan esirlerden kağıt yapımı öğrenildi. Çin'in dışında ilk defa Semerkand'da kağıt yapım merkezi kuruldu.
Yakın Doğuda ilk defa Abbasi hükümdarı Harun Reşid zamanında 754 senesinde Bağdat'ta kurulmuştur. Batı alemi ise Müslümanlardan 400 yıl gibi uzun bir zaman sonra yine Müslümanlar sayesinde kağıdın varlığından haberdar oldular. Bundan sonra Şam, Trablusşam, Yergen ve Mısır'da kağıt fabrikaları kurulmuştur.
Kuzey Afrika'nın Müslümanlar tarafından fethedilmesi ve daha sonra İspanya'ya geçilmesi üzerine, kağıt fabrikaları da oraya taşınmıştır. Müslümanlar tarafından kurulması ve Avrupa'nın ilk kağıt fabrikası olması bakımından bu fabrikalar çok önemlidir.
Böylece Çin'de binlerce yıl önce imalatına başlanan kağıt, zamanla daha yeni metodlarla üretilmiş ve icon8. yüzyılda Fransa'da ilk defa kağıt makinası yapılmıştır. Kağıt makinalarında da sürekli olarak teknolojik gelişmelere paralel olarak değişiklikler olmuş ve bugünkü çok motorlu tahrik sistemli, Hamurun kesafet (yoğunluk), sıcaklık, pH, gramaj ve rutubet gibi özelliklerini kontrol altında tutabilen otomatik kağıt makinaları ortaya çıkmıştır.
Türkiye'de kâğıt üretimi
Türkiye'de de dünyadaki gelişmelere paralel olarak kağıt sanayii sürekli bir ilerleme göstermiştir. Osmanlılar, kağıt ihtiyaçlarını doğudan temin ediyorlardı. Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı eserinden,İstanbul'da Bizans'tan kalma bir kağıt fabrikasının, Kağıthane semtinde bulunduğu öğrenilmiştir. Üçüncü Sultan Selim Han zamanında, küçük de olsa bir kağıt fabrikası yapılmış, fakat daha sonra üretimin çok pahalıya mal olması sebebiyle fabrika kapatılmıştır.
İlk kağıt fabrikası 1744 yılında Yalova'da kurulmuştur. İbrahim Müteferrika tarafından ilk Türk matbaasının kurulmasıyla artan kağıt ihtiyacını temin etmek için, Yalova'da kağıt fabrikasının yapılmasına karar verildi. Bu fabrikada birçok cins kağıt imal edildi. Sultan Birinci Mahmud Han bu fabrikadan çok memnun oldu. Kur'an-ı kerim ve diğer İslami kitapları çoğaltmak gayesiyle başka kağıt fabrikalarının da yapılmasını istedi. Fakat su azlığı, su yollarının bozulması ve Avrupa kağıtlarının rekabeti yüzünden, Yalova Kağıt Fabrikası kapandı. Osmanlı Devleti zamanında kurulan uzun ömürlü fabrika Beykoz Kağıt Fabrikasıdır. 1804'te hizmete açılan bu kağıt fabrikasında İngiliz ve Flemenk kağıtları kalitesinde kağıt yapmak istenmiştir. Bilahare dışarıdan kağıt getirmek daha ekonomik olmuş, yabancı devletler kağıtlarını maliyetin altında, zararına Türkiye'ye satmak suretiyle kağıt sanayisi baltalamışlardır. Neticede Beykoz Fabrikası da kapanmıştır.
İzmir Kağıt Fabrikasının temeli ise 1844'te atıldı. Fabrikanın buhar kuvvetiyle çalıştırılması kararlaştırılmıştı. Bu fabrika bir süre devletin kağıt ihtiyacını karşılayabilmiştir. Yine Avrupa'nın çeşitli oyunları neticesinde kapanmaya mahkum olmuştur.
Hamidiye Kâğıt Fabrikası, Osmanlı Devleti döneminde kurulan son kağıt fabrikamızdır. Sultan İkinci Abdülhamid Han, Hamidiye Kağıt Fabrikasını kurmakla Serkarın Osman Beyi vazifelendirmiştir. Fabrikanın yeri olarak Beykoz'da, Kır Mevkii ve Hünkar İskelesi seçilmiştir. Osman Beyin oğlu Ali Cevat Beyin 42 dönümlük yeri de satın alınarak genişletilmiştir. Bu fabrika İstanbul ve Londra'da şubeleri olan Hamidiye Kağıt Fabrikası veya Ottoman Paper Manifacturing Company Limited adıyla kurulan şirket tarafından idare ediliyordu. Şirketin çıkardığı hisse senetleri satılmadı. Masson Scott firması bir müddet bu fabrikayı çalıştırdı. Şirket (Hamidiye Kağıt Fabrikası), borcunu ödemeyince mahkeme kararıyla Masson Scott firmasına devredildi. Bilhahare bu firma da 1912 yılında hisse senetlerini satışa çıkardı. Hamidiye, şirketi tekrar satın aldı. Fakat o sırada Birinci Dünya Savaşı çıkınca İngiliz personeli memleketine döndü. Osmanlı Devletinin savaştan yenik çıkması üzerine galip devletler kağıt fabrikasını dağıttılar.
Cumhuriyet döneminde ilk kâğıt fabrikaları
Cumhuriyet döneminde ilk kâğıt fabrikasının temeli İzmit'te icon4 Ağustos 1934'te atıldı ve fabrika 1936 yılında işletmeye açıldı. Bu fabrikaya 1944 yılında ikinci kağıt selüloz fabrikası, 1945'te Klor Alkali Fabrikası ilave edildi. 1954'te de üçüncü kağıt fabrikası kuruldu. 1957'den sonra eski makineler değiştirildi. 1960 yılında dördüncü, 1961'de beşinci kağıt fabrikası kuruldu. 1955 senesine kadar Sümerbank Kağıt ve Karton Fabrikası ismi ile çalıştıktan sonra İzmit Selüloz Sanayii Müessesesi adı verildi. Bilahare, 1955'te çıkarılan bir kanunla Sümerbank'tan ayrılıp Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları İşletmesi Genel Müdürlüğü (SEKA) adı ile iktisadi bir devlet kuruluşu oldu.
Ağaç’tan Kağıt nasıl yapılır?
Ağacın gödesindeki katmanlar ‘fiber’ adı verilen liflerden oluşur. Fiber, çok ince selüloz iplikçiklerinin ‘linyin’ adı verilen yapışkan madde yardımıyla bir arada bulunan halidir.
Kâğıt da, işte bu liflerin ayrıştırılıp tekrar katıştırılmasıyla elde edilir.
Kâğıt ve kâğıt yapımı hakkında gerçekten bilgi sahibi olmak istiyorsanız, önce ağaçları tanımanız gerekir. Nerede yaşadığınıza bağlı olsa da ağaçlar dört bir yanda karşımıza çıkar. Bazen ormanlar dolusu, bazen de binaların arasına sıkışmış tek tük halde... Peki ağaçların nasıl oluştuğunu ve hangi parçalardan meydana geldiğini düşündünüz mü hiç?
Önce ağaç kütüğüne bir bakalım. Kabuk, iç taraftaki odunu hava şartlarından, böceklerden ve diğer tehlikelerden korur. Kabuğun hemen iç kısmında ince bir film tabakası halinde kambiyum (büyütken doku) yer alır. Bu tabakanın hücreleri hem kabuğa hem de iç tabakaya dönüşebilir. Diğer bir bölüm, ‘yalancı odun’ da denen, nispeten açık renkli olan kabuk altı tabakasıdır. Bu bölüm, ağacın besleyici özsuyunun aynen damarlarımızda dolaşan kan gibi tüm gövdeye yayılmasını sağlar. En iç bölümde yer alan ‘öz odunu’ ise canlı olmamasına rağmen ağaca güç ve sağlamlık kazandırır.
Ağacın tüm bu bölümleri ‘fiber’ adı verilen liflerden oluşur. Fiber çok ince selüloz iplikçiklerinin ‘linyin’ adı verilen yapışkan madde yardımıyla bir arada bulunan halidir. Kâğıt işte bu fiber denilen liflerin ayrıştırılıp tekrar katıştırılmasıyla elde edilir.
Kâğıdın kaynağı
Kimi kâğıtlar direkt ağaçlardan yapılır. Ya küçük ağaçlar bu amaçla kesilir ya da kereste üretiminde kullanılan ağaçların arta kalan parçalarından faydalanılır. Bir diğer kâğıt üretim kaynağı ise ‘geri kazanılmış fiber’dir. Her geçen yıl daha çok kâğıt geri kazanım için işlenmektedir; yani içerdiği fiber ikinci, üçüncü belki de dördüncü defa kâğıt yapımında kullanılmaktadır. Amerika’da her yıl kullanılan toplam kâğıdın yüzde ellisi geri kazanım ve benzeri amaçlar için toplanmakta ve yeniden kullanılmaktadır.
Gündelik yaşamda kullandığımız kâğıtların hemen hepsi odun lifinden imal edilir. Özel kimi kâğıtlar ve banknotlarda ise keten ve pamuk gibi bitkiler kullanılabilir. Diğer bazı kâğıtlarda selüloz lifleri ve lateks gibi sentetiklerin kombinasyonu bulunur. Hatta tamamen ‘polyolefin’ gibi sentetik materyallerden imal edilmiş kâğıtlar da vardır. Denizciler için üretilmiş sudan etkilenmeyen haritalarda ‘lateks’, sağlam üretilmiş bir posta zarfında ‘polyolefin’ maddelerine rastlamak olasıdır. Ancak doğal liften mamul kâğıdı hemen her yerde görmeniz mümkündür.
Odun, odun mudur?
Evet odun odundur ama o kadar basit de değildir. Her ağaç türü belli bir şekilde büyür ve bu da o ağaçtan elde edilen odunun görünümünü ve kullanım alanlarını etkiler. Ormancılar ağaçları iki kategoriye ayırır: ‘Sert odunlu’ ve ‘Yumuşak odunlu’.
Meşe ve Akçaağaç gibi sert odunlu ağaçların lifleri oldukça kısadır. Bu tür ağaçlardan elde edilen kâğıtlar yumuşak odunlu ağaçlardan elde edilenlere göre daha dayanıksız olur. Ancak yüzeyleri daha pürüzsüzdür, bundan dolayı yazı yazmak ve baskı için uygundurlar.
Çam ve ladin gibi yumuşak odunlu ağaçlardan elde edilen lifler ise uzundur ve bunlardan yapılan kâğıtlar çok sağlam olur. Kargo kolileri gibi sağlamlığın öne çıktığı ürünlerin üretiminde genellikle bu tip kâğıtlar kullanılmaktadır. Ancak yüzeyleri pürüzlü ve kaba olduğu için yazı yazmak, baskı yapmak ve diğer pek çok kullanım için uygun değillerdir.
Neyse ki sert ve yumuşak odunlu ağaçlardan elde edilen lifleri çeşitli oranlarda karıştırarak tam istediğimiz özelliklerde kâğıtlar üretmek mümkündür. İşte günümüzde yapılan da budur. Günlük yaşamda kullandığımız kâğıtların çoğu ihtiyaca göre lifler karıştırılarak üretilmiştir.
Gazete kâğıdını ‘opak’, yani saydam olmayacak şekilde üretiriz; böylece televizyon sayfasına bakarken sayfanın arkasındaki borsa analizleri görünmez.
Kese kâğıdını sağlam, mendili yumuşak, yazı kâğıdını pürüzsüz yaparız. Aynı kategoride bile farklılıklar görülebilir. 1200 sayfalık bir sözlüğün yaprakları narin ve incecikken çocuklar için yapılan bir hikaye kitabının yaprakları sert ve kalındır.
Temel reçeteyle; yani odun, su ve enerji oranlamasıyla oynanarak istenen kâğıt elde edilir.
Öncelikle işçiler ağaçları keser. Kütükler kâğıt fabrikasına ulaşınca ilkin üstlerindeki artık ve pisliklerden arınmaları için yıkanırlar. Sonra minik odun parçalarına ayrılırlar. Ardından bu küçük parçalar büyüklüklerine göre sınıflandırılır ve kâğıt hamuruna dönüştürme işlemi başlar.
Bu işlemde parçacıkların içindeki liflerin tek tek ayrılması gerekir. İşlem sonucu elde edilen hamur sulu, lapayı andıran bir görünümdedir. Ancak yakından mikroskopla incelendiğinde tüm liflerin ayrılmış olduğu görünür.
Şimdi sıra bu hamurdan kâğıt yapmaya gelmiştir. Bu da, aslında sözünü ettiğimiz sulu lif karışımından suyu çıkarmaktan ibarettir.
İlk aşamada hamur uzun ve geniş bir eleğe püskürtülür. Su elekten aşağı süzülür ve yeniden kullanılmak üzere toplanır. Eleğin üstünde kalan hamurdaki lifler birbirlerine zayıf da olsa bağlanmaya başlarlar. Bu hamurlar keçe kaplı silindir preslerden geçirilerek sularının daha da süzülmesi sağlanır.
Bu işlemlerden sonra bile kalan kısmın yüzde altmışı sudur. Dolayısıyla sıra artık kurutmaya gelmiştir.
Dev metal silindirler buharla doldurularak ısıtılır. Eni dokuz metreyi bulabilen ıslak kâğıt işte bu silindirlerden geçer. Isıtma ve kurutma işlemi kâğıdın içinde bulunan lifleri birbirine kenetler ve böylece sonunda kâğıt oluşur.
Bir kâğıt parçasına baktığınızda kâğıdın her bölgesinde kalınlığın eşit dağıldığını görürsünüz. Bunu sağlayan ‘perdah makinesi’dir. Büyük, dökme demir silindirler kurumakta olan kâğıdı pürüzsüz bir hale ve eşit kalınlığa getirir.
Kâğıt biraz daha kurur ve sonunda dev makaralara sarılır. Ağaçtan çıkarılan lif hamurunun macerası işte böyle kâğıt olarak son bulur.
Geri dönüşümün tarihçesi [değiştir]
Maddelerin kategorilere ayrılması
Geri dönüştürülecek maddeler
Geri dönüşüme olan ihtiyacın başlamasında savaşlar nedeniyle ortaya çıkan kaynak sıkıntıları etkili olmuştur. Büyük devletler, İkinci Dünya Savaşı sırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlatmışlardır. Vatandaşlar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda teşvik edilmişlerdir. ABD'de geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edinmiştir. Hatta, savaş sırasında oluşturulan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı bazı ülkelerde (Japonya gibi), savaş sonrası da devam ettirilmiştir.
Kağıt dışında Geri dönüşebilen maddeler
· Cam
· Kağıt
· Alüminyum
· Plastik
· Piller
· Motor yağı
· Akümülatörler
· Beton
· Organik atıklar
· Elektronik atıklar
Geri dönüştürme metotları [değiştir]
Geri dönüştürülmek üzere kategorilere ayrılmış atıklar: icon-Şişe, 2-Zayıf plastik, 3-Güçlü plastik, 4-Karton, 5-Çeşitli, 6-Konserve, 7-Kâğıt, 8-Polistiren, 9-Cam, icon0-Pil, iconicon-Metal, icon2-Organik, icon3-Tetrapak, icon4-Fabrik, icon5-Tuvalet
Geri dönüştürme metodları her malzeme için farklılık göstermektedir:
· Alüminyum: Atık alüminyum küçük parçacıklar halinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek, dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hale gelir ve üretimde kullanılabilir.
· Beton: Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma makinalarının bulunduğu yerlere getirilir. Kırma işleminden sonra ufak parçalar, yeni işlerde çakıl olarak kullanılır. Parçalanmış beton, eğer içeriğinde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.
· Kağıt: Kağıt öncelikle kağıt çamuru hazırlamak için, su içerisinde liflerine ayrılır. Eğer gerekirse içindeki lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tutulur. Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kağıt lifleri, geri dönüşmüş kağıt üretiminde kullanılır.
· Plastik: Plastik atıklar öncelikle cinslerine göre ayrılarak geri dönüşüm işlemine tabi tutulur. Cinslerine göre ayrılan geri dönüşebilir plastik atıklar, kırma makinalarında kırılıp küçük parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları direkt olarak belli oranlarda, orijinal hammadde ile karıştırarak üretim prosesinde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir.
· Cam: Cam atıklar (şişe, kavanoz vb.) toplama kutularında toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Burada cam kırılır ve hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Bu şekilde tekrar cam olarak kullanıma geçer. Kırılan cam, beton katkısı ve camasfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır. Cam bu şekilde sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz.
Kağıdın Tarihçesi
Normal
