Göç Olgusu, Kentleşme Ve Türkiye'de Göç Hareketleri

[SeMaZeN]

GİRİŞ:
Göç olgusu, temelinde sosyal bir hareket olmasına karşın, ekonomik yaşamdan kültüre kadar hayatın her yönünü etkileyen temel bir değişim aracıdır. Ülkemizde 1950'li yıllardan sonra belli sosyo - ekonomik şartlar neticesinde kırsal alanlardan şehirlere doğru gerçekleşen iç göç hareketi, bugün kentlerimizin içinde bulunduğu sorunlar yumağının en büyük sebebidir.
İstanbul, Ankara, İzmir ve diğer bir çok büyük kentimiz, hızlı ve düzensiz göç hareketi ve yoğun nüfus artışı sebebiyle bugün sayıları milyonları aşan bir nüfus kütlesini barındırmak zorunda kalmıştır. Her gün nüfusu daha da artan bu şehirler, sınırlı kaynakları ile vatandaşlara modern bir kente yaraşır bir kamu hizmeti sunma çabası içindedirler. Artan nüfustan etkilenen sadece yerel ve merkezi yönetim olmamış, göç edilen yerde daha önce yaşayan halk ve göç eden kişilerde hızlı ve düzensiz göçün getirdiği sorunlarla yüzleşmek zorunda kalmışlardır.
Göçler toplumdaki pek çok değer gibi aile yapılarını da etkilemektedir. Göç gerçeği ile yüzyüze gelen aileler, gidilen bölgelerde farklı bir kültürel ortam içine girmektedir. Girilen bu yeni ortama adaptasyon süreci aileler üzerinde değişik şekillerde etkilere yol açmaktadır. Geleneksel geniş ailemiz gittikçe çekirdek aileye doğru dönüşmektedir. Ülkemizin yeni aile tipi haline gelmeye başlayan çekirdek aileye kırsal alanlardan büyük şehirlere doğru gerçekleştirilen göçler önemli katkılarda bulunmuştur.
Bu araştırmanın konusu kırsal alanlardan büyük şehirlere doğru gerçekleşen göçlerin geleneksel aile yapımız üzerinde meydana getirdiği değişimleri tespit edebilmektir. Ülkemizdeki içgöçlerin en büyük çekim noktası olan İstanbul kenti, tez çalışmasında inceleme yapılacak örnek kent olarak seçilmiştir.
Çalışmanın birinci kısmında göç kavramı, tipleri, göçlerin tarihsel süreci ile ülkemizde kırsal kesimlerden şehirlere doğru olan göçün tarihsel gelişimi, sebepleri, ve meydana getirdiği sonuçlar tahlil edilmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın ikinci kısmında ise aile kavramı ve büyük şehre örnek olarak tahlil edilmeye çalışılmıştır. Bu kısımda aile tipleri ve Türkiye'deki aileler ile içgöçlerin büyük kısmını kendine çeken İstanbul tahlil edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada İstanbul kentinin örnek alınmasının sebebi ülkenin her bölgesinden bu bölgeye yoğun oranda göç edilmesidir.
Çalışmanın üçüncü kısmı ise konuyla ilgili olarak anket uygulamasına ayrılmıştır. Anket çalışması Çayırbaşı mahallesinde gerçekleştirilmiş olup, bu bölgenin seçim sebebi; son 30 yıl öncesinde birkaç yüz kişilik nüfusundan bugün 30.000 yakın insanı barındıran bir mahalle haline gelişinde yatmaktadır. Çayırbaşı mahallesi Türkiye'nin hemen hemen her bölgesinden 30 yıl içersinde yüksek oranda göç almıştır. Anket çalışmasının hipotezleri olarak; göçle beraber ailenin tutumları ve kararları üzerinde demokratik eğilimlerin arttığı, gençlerin aile büyüklerinin etkilerinden kurtulmaya başladıkları ve özellikle evlilik gibi çok önemli konularda bile otonom kararlar almaya başladıkları, hemşehri ve akraba gruplarının ailelerin şehre gelişlerinde kendilerine referans oldukları, ailelerde çocuğun daha değerli hale geldiği ve özellikle kız çocuğunun değerinin şehirde daha da arttığı, yaşlıların aile içersindeki otoritesinin zaafıyete uğradığı ve çalışan kesimin ailede otoriteyi ele geçirdiği, şehirde kalınan süreçle beraber adaptasyon sürecinin hızlandığı ve şehre karşı olumlu tutumların beslendiği yönündedir.
Bu hipotezler 200 aileye uygulanan 35 soruluk bir anketle test edilmiş olup, çıkan sonuçlar son kısımda yorumlanmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM
GÖÇ OLGUSU, KENTLEŞME VE TÜRKİYE'DE GÖÇ HAREKETLERİ I - GÖÇ KAVRAMI
l - Göçün Tanımı ve Sosyolojik Açıdan Göç Olayı
Göç, kişilerin gelecekte hayatlarının tamamını veya bir parçasını geçirmek üzere tamamen yahut geçici bir süre ile bir yerden başka bir yere yerleşmek kaydıyla yaptıkları coğrafî yer değiştirme hareketidir1. Göç, toplumun sosyal, kültürel, ekonomik, politik vb. bünyesi ile yakından ilişkili ve onu derinden etkileyen bir sosyal olaydır.

Göç kişilerin gönüllü ve zorunlu sebeplere dayalı olarak coğrafi alanlar üzerinde yer değiştirmesidir2. Göçler gerek ülke içinde türlü yöre ve bölgeler arasında, gerekse bir ülke ile yabancı ülkeler arasında süreklilik arz eden nüfus hareketedir3.
Göçler, doğrudan doğruya ülkelerin veya daha küçük toplulukların nüfusunun artış veya azalışını etkileyen önemli faktörlerden biri olup ayrıca nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında da değişmeye neden olmaktadır. Bu değişmeler göç alan ve veren yerler açısından bir birine zıt olarak gelişmektedir. Öyle ki göç veren kesimin nüfusu azalırken, göç alan yerlerin nüfusu da kontrolsüz şekilde artmaktadır.
Sosyologlar, insanın doğup büyüdüğü çevreden kimi kez ekonomik kimi kez siyasi vb. değişik sebepler yüzünden gerçekleştirdiği göçün sebeplerini, şekillerini, etkilerini, meydana getirdiği sosyal değişmeleri tespit gibi konularda yoğun çalışmalarda bulunmaktadırlar. Göç konusu sadece sosyoloji biliminin ilgi alanı olmayıp, antropoloji, siyaset bilimi, demografı, istatistik gibi pek çok bilim alanın da uğraşı alanına girmektedir.
Sosyoloji biliminin göç konusundaki yaklaşımı, sosyal hareketlilik kavramından kaynaklanmaktadır. Sosyal Hareketlilik kavramı tanım olarak kişilerin, ailelerin, değişik nitelikteki sosyal grupların, toplum içinde sahip oldukları bir statüden, bir diğer statüye doğru hareketleridir4. Göç hareketi de temelde değişik nedenlerde belli bir büyülükteki grup ya da kişilerin farklı konum içeren yerlere doğru sosyal hareketidir. Belirli bir toplumda bir dizi sosyal süreçlerin bileşkesi olarak, maddi ve manevi uygarlığın bir birikimi diyebildiğimiz kültür kavramından bahisle 5 göçte belirli bir sosyal hareketliliği ifade etmekte ve kültür üzerinde değişik etkilere yol açmaktadır.
Bulunduğu ortamda şartlan değişen ya da ortaya çıkan yeni gereksinmelerini karşılamak isteyen insanoğlu, kaçınılmaz olan bir sosyal hareketlilik sürecine girmektedir. İnsanın girdiği bu süreçte, sadece yaşadığı mekanları değişmekle kalmayıp temel değerleri, sahip olduğu kültürel özellikleri, yaşam koşuları, beklentileri ve tutumları da öncekine göre büyük oranda değişmektedir. Bu ilk hareket göçle, ikincisi ise sosyal değişme kavramı ile ifade edilmektedir.
Göç hareketi de değişik sonuçlara yol açması bakımından temel bir sosyolojik olgudur. İnsanın bulunduğu yerden yeni bir yeni bir yere doğru tek başına, ailesiyle ya da kitle halinde yönelmesi pek çok değişimi de beraberinde getirmektedir. İnsanoğlunun kendisini diğer canlılardan ayıran temel karakteristik özelliği, aklı sayesinde gerçekleştirdiği kültür ve medeniyetidir. Bu sahip olduğu üstün özelliğini göç ettiği yerde bırakamayan insanoğlu, yeni gelinen yerde farklı özellikleri sahip yeni bir kültür ve yaşam tarzının içine girmektedir. Böyle olunca da ortaya farklı tür yaşam şekilleri çıkmaktadır. Gelinilen yeni ortam, eskiden sahip olunan şartlardan çok daha iyi bir yer olabileceği gibi, daha kötü bir yer yada aynı özellikleri taşıyan bir yerde olabilmektedir.
İçine girilen her yeni ortam ise kişiyi bir tür değişime zorlamaktadır. Kişi, girdiği bu yeni çevrede mevcut kültürüne karşı, bir baskı ve asimilasyon ile karşılaşmaktadır. Kişi, eğer tek başına ya da ailesi ile birlikte göç etmişse, bu baskıyı yoğun şekilde hissedecek, yada geniş bir kitle şeklinde göç etmiş ise, bu baskıya direnebilmesi nispeten kolaylaşacaktır. Çünkü toplumsal dayanışma açısından insan sayısı, önem arzeder. Kitle halindeki göçler ve tek tek yapılan göçler bu özelliği taşıması açısından farklılık arz etmektedir. Kalabalık nüfusta birlikteliği sürdürmek daha kolay olmaktadır.
Göçler içersinde de en çok gerçekleştirilen göç tipi olan ve aynı zamanda bir ülkenin iç dinamiklerini değiştirmesi bakımından iç göçler hem en büyük yüzdeyi kapsamakta hem de önemli sosyal değişmelere yol açmaktadır. Ülkemiz açısından da coğrafi ve mesleki hareketlilik örneği olarak köyden kente yapılan iç göçler, kitlesel bir toplumsal hareketliliği ortaya koymaktadır. Bu hareketliliğin kısmen yatay ölçüde gerçekleştiği söylenebilir6. Gerçekleşen bu yatay hareketle, bireyler ya da aileler şehirlere akmaktadır.
Göçün Sosyolojik olarak incelenmesi sonucunda; Sosyal hareketlerle birlikte sosyo-kültürel ve ekonomik yönleri olan ve bir bakıma sosyal değişmenin sebebini teşkil eden ayrıca ona hız kazandıran bir sosyolojik olgu olduğu da görülebilir. Göç eden kişiler, yeni çevrelerinde hem sosyo-kültürel değişmelere neden olmakta hem de kendileri de değişmektedirler. Girilen her yeni ortam insan için değişikler gösteren bir yapı demektir. Farklı bir coğrafya, farklı bir kültür, farklı bir sosyal yapı sosyal değişmenin unsurlarıdır.
2 - Sosyal Hareketlilik Açısından Göçün Ele Alınışı
Sosyal Hareketlilik en genel tanımı ile statüler arasındaki hareketliliktir. Sosyal hareketlilik, sosyal statünün değişmesini ifade eder. Şehirde kalınan zaman sürecinde yatay hareketlilik gitgide dikey hareketliğe dönüşebilmektedir.
Dikey hareketlilik, kişi veya grupların, toplumu oluşturan sosyal tabakalar arasında gelir, hayat tarzı, alışkanlıklar ve dünya görüşü üzerinde belirgin farklılıklara yol açan bir hareketlilik türüdür. Hareketliliğin yönü, bu değerlerin yitirilmesi anlamına gelen aşağı yada bu tür değerlere sahip olmayı ifade eden yukarı doğru dikey hareketlilik olabilir. Dikey hareketlilikte kişinin ücretinde ve mevkisinde değişim olmakla beraber toplumsal konumu da eskisine göre değişmektedir. Toplumda dikey hareketliliğin gerçekleşmesinde eğitim en büyük rolü oynamaktadır.
Özellikle eğitimde fırsat eşitliğinin mevcut bulunduğu ülkelerde toplumsal konumlar eğitim sayesinde rahatlıkla değiştirilebilmektedir. Eğitimden başka ülkenin rejimi, kalkınmışlık derecesi, iletişim teknolojisi, yasal düzenlemeler, ileri teknolojinin, uluslar arası münasebetlerin varlığı da dikey hareketliliği belirleyen diğer etkenlerdir. Göçleri de dikey hareketlilik bazında incelemekte mümkündür. Özellikle sanayi devriminden bu yana kırsal alanlardan şehirlere başlayan göçlerle kentleşme süreci, endüstri devriminin de sayesinde sınıf değiştirmek mümkün olmuştur. Yatay hareketlilik şeklinde başlayan göç süreci ile şehirde kalman süre ile şehir hayatının sunduğu imkanlardan (eğitim, iş yaşamı, kültürel hizmetler v.b.) yararlanılarak dikey hareketlilik gerçekleştirilmiş bulunmaktadır.
3 - Göç Tipleri
Göçleri tür olarak sınıflandırmaya tabi tutmadan önce ilk olarak göçlerin gerçekleşme güdüsü açıklanmalıdır. Göçlerin temel sebebi itici ve çekici faktörlerinin varlığı ile açıklanabilir11. İtici faktörler arasında; toprağın düşük verimi, düşük ücret, sınırlı iş olanakları, eğitim, sağlık, vb. imkanlardan yoksunluk, kıtlık, sınırlı toplumsal hareket, toplumsal çatışma ve terör olarak sıralayabiliriz. Çekici faktörler ise; gidilmesi düşünülen yerdeki yeni iş olanakları, yüksek ücret, ucuz yada verimli toprak, yükselme olanakları, sağlık, eğitim vb. imkanların mevcudiyeti, gıda maddelerinin bol ve çeşitli oluşu, konut imkanı, toplumsal güven ve huzurun var olması gösterilebilir.
Bu faktörlere bir de iletici faktörleri ekleyebiliriz. İletici faktörle kastedilen mana göçün gerçekleşmesinde olanak sağlayan etkilerledir. Bu etkileri belli başlı olarak karayollarının yapılması, toprak mülkiyeti konusundaki yasal düzenlemeler, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, taşıt sayısının artması, politik özendirmeler, gibi etkiler sayılabilir.
Göç kavramını basit olarak kent ve köy gibi yerleşim birimlerinden birinden diğerine doğru yerleşmek amaçlı nüfus hareketi diye tabirinden hareketle12 öncelikli olarak göç tiplerini tanımlamakta kullanılan aşağıdaki kriterleri açıklamakta fayda vardır13.
1 - Mesafe kriteri : Göç edilen yerin uzaklığı esas alınarak yapılan tanımlamalarda kullanılmaktadır. Buna göre göçler, bulunulan yerin yakınına yada çok uzağına gerçekleştirilebilir. Özellikle ülke içersinde yapılan iç göçler ve yurt dışına yapılan dış göçler bu kriter kapsamına girmektedir.
2 - İrade kriteri : Göç kararının iradi olarak yada zorlama sebebiyle alınıp alınmadığı hususunda tasnife tabi tutulmasıdır. Buna göre göçler gönüllü yada zorunlu olarak ikiye ayrılmaktadır. Zorunlu göçlere teçhiller, sürgünler örnek verilebilir. İradi göçe ise iş bulma ümidiyle kente yada kasabaya giden bir kişinin durumu örnek verilebilir. İradi göçler içsel gereksinimlerden kaynaklanan nüfus hareketleridir.
3 - Siyasi sınırlar kriteri : Göç esnasında milli sınırların aşılıp aşılmadığı tespit edilmeye çalışılır. Ülke içi yada ülke dışı göçler bu kapsamda yer almaktadır. Genellikle teçhir adı verilen zorlama sebebiyle göçlerde genellikle siyası sınırlar aşılarak ülke dışı topraklara göçe zorlanmaktadır.
4 - Zaman kriteri : Göç, temelli yada belli bir süre ile sınırlı olup olmaması konusunda da bir ayrıma tabi tutulabilir. Geçici, mevsimlik ile sürekli göçler bu kriter bazında değerlendirilmektedir.
Tüm bu kriterlerin ışığında Sosyoloji bililimde yer alan belli başlı göç tanımları şu şekilde sıralanabilir.
İçgöç : Ülke sınırları içersinde meydana gelen göçtür. Ülke içersinde köy, kasaba, il ve bölgeler arasında birbirlerine doğru yapılan nüfus hareketidir. Yer yüzünde ve ülkemizde en yaygın olan göç tipidir. İç göçler içersinde kırsal alanlardan şehirlere doğru olan göçler en önemli bir yer tutar. Türkiye açısından şehirlerin çekici, kırsalın itici, ve ikisi arasında etkileşimi sağlayan iletici nedenlerle şekillenen iç göç, en yoğun olarak gerçekleşen göç şeklidir. Kırsaldan şehre doğru olan iç göç sebebiyle şehirlerin etrafı hızla dolmakta, üretim ve bölüşüm yapısı değişmektedir. İçgöçler kentsel hizmetlerin kalitesini düşürmektedir. Planlama ve ekonomik yetersizliklerle eşit yatırım imkanlarına sahip olmayan az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, bu tür göçün etkisi belli şehirler irileşmekte, etrafları sağlıksız yerleşimlerle dolmaktadır.
Dışgöç : Genellikle içgöçe göre daha uzun bir zaman dilimini kapsayan ve yerleşme ya da çalışma amacı güderek bir ülke sınırlarını aşarak başka bir ülkeye yapılan nüfus hareketidir14. Bu tür göç hareketleri, nüfusun memleket sınırlarını aşarak bir memleketten diğer bir memlekete doğru kayması şeklinde de vuku bulduğu 15 için ülke nüfusunun azalmasına yol açmaktadır. Dış göç eğer ülkeye döviz girdisini
sağlıyorsa yararlıdır. Ayrıca dış göçlerin kültürlerin kaynaşması, ülkeler arasında bilgi ve emeğin dolaşımı dolaşımını sağlamak gibi yararlı yönleri, kültürel asimilasyon, yabancılaşma gibi de zararlı yönleri vardır. Nitekim ülkemiz açısından 1960'h yıllarda ülke dışına giden işçilerimizin 1970'li yıllarda ülkemize gönderdiği l milyar dolara varan döviz, o yıllarda ülke ekonomisi üzerinde olumlu etkiler yaratmış bulunmaktadır16.
Mevsimlik Göç : Yılın belli mevsimlerinde ekonomik sebeplerden, yada turistik amaçlı olarak birkaç ay süre ile bulundukları şehirlerden başka şehirlere ya da bölgelere göç edilmesidir. Genellikle bahar ve yaz mevsimlerinde bu tür göç hareketleri görülmektedir. Ülkemizde Karadeniz bölgesindeki fındık işçiliği, Çukurova bölgesindeki pamuk işçiliği bu tür göçlere örnek teşkil etmektedir. Mevsimlik göçler, nüfusun üzerinde önemli bir artma veya azalmaya sebep olmamasının yanında kalınan zamanın azlığı sebebiyle, temel sosyal değişimlere yol açmazlar.
Daimi Göç : Temelli yerleşme amaçlı nüfus hareketleridir. Bu tip göçte bulunduğu mekandan ayrılan insan artık yerleşmek maksatlı başka bir yere gitmiş olup, ziyaret ve ya turizm amacı dışında tekrar eski yurduna dönme amacı gütmemektedir.
İradi Göç : Kişilerin baskı ve zorlama olmadan tamamen kendi gereksinmeleri sonucu göç etmeleridir. Bu göç tipinde hükümet ya da herhangi bir otoritenin baskısı ve zorlaması olmamaktadır. İçsel gereksinmelerden ortaya çıkmaktadır. Büyük sanayi toplumlarında, köyden şehre doğru sürekli şekilde gerçekleşen göçler bu tür göçe örnek verilebilir17.
Zorlama Sebebiyle Göçler : Bu tür göçler ise insanların hükümetin ya da herhangi bir otoritenin emir ve talimatları ya da baskı ve şiddeti doğrultusunda göç etmesidir. Hareketin temeli baskı ve şiddettir ya da yasal zorlamadır. Devletin sosyal ekonomik, güvenlik vb. konularda aldıkları kararların uygulanması sonucunda nüfusta yarattıkları mobilite de güdümlü göçü oluşturur. Keban barajının inşası sırasında bu bölgedeki nüfusun göçe tabi tutulması bu tip göçe örnek olarak verilebilir18.
Kitle Göçü : Çok sayıda kişinin bir anda göç etmesidir. Savaş, doğal afetler, beslenme kaynaklarının tükenişi vb. nedenlerden kaynaklanmaktadır
Katkısız Göç : Bu göç tipi ile kastedilen mana belli bir zamanda bir ülkenin yada bölgenin aldığı göç oranı ile verdiği göç oranı arasındaki meydana gelen farktır. Bu fark artı ise net giriş, eğer eksi ise net çıkış adı verilir.
Seçimli Göç : Göç alan ülkelerin ülkelerine gelen vatandaşlarda belli nitelikleri araması, tercih etmesi yoluyla gerçekleştirilen göçtür.
4 - Göçlerin Tarihçesi ve Göçlerin İnsanlık Tarihindeki Yeri
Çok önemli bir sosyolojik olgu olan göçler, insanların topluluk halinde yaşamaya başlamalarından sonra, değişik adlar ve görünüm altında gerçekleşmiştir. Tarihsel süreçte göçler genel olarak; açlık, savaş, şiddet, kıtlık, iklim koşulları, siyasi ve dini sebepler, eğitim, makineleşme, sanayileşme, ekonomik gereksinim v.b. nedenlerden kaynaklanmıştır. Tarihsel süreçte genel olarak göçleri ilkçağ, orta çağ ve sanayi çağı ve yeni çağda göçler olarak dört kategoriye ayırmak mümkündür.
İlkçağda göçlere insanların topluluk halinde yaşamaya başlamaları ile rastlamaktayız. Özellikle ilk çağlarda, yerleşik hayata geçilmesine kadar olan sürede, insan oğlunun temel hareketlilik sebebi sadece fizyolojik sebeplerden kaynaklanmaktaydı. Bu dönemde görülen yer değiştirmeler kimi kez açlık, kimi kez savaşçı kabileler, bazen de avcılık faaliyetlerinin zorlamasından ileri geliyordu. kırsal nüfusu çekmekte bu yüzden de şehirler dolmaktadır. Şehirler bu nüfus yükünü kaldıramamakta, yeterli hizmeti sunamamakta ve de sorun yumağı haline gelmektedir. Şehre göçle gelen kesimde öteden beri şehirde yaşayan kesimde bu durumdan rahatsız olmaktadır.
Modern çağın bir diğer göç kavramı da beyin göçü olmuştur. Teknolojik olarak bilgi ve birikime sahip insanların, başka ülkelere giderek yaşamlarının geri kalanlarını gittikleri ülkelerde geçirmesi diye tarif edilebilecek olan beyin göçü, yetiştirilen eğitilmiş beyinlerin yurt dışına sıfır maliyetle verilişinden olayı ülkeler için büyük bir kayıp oluşturmaktadır. Nitelikli denebilecek, üretken, vasıflı elemanlar ülkelerinin ihtiyaç duymalarına karşın, ülkelerine karşı pasifleştirilmekte34, göçü alan ülkeler için ise kişiye herhangi bir yatırım yapmadan bu beyinlere sahip olabilmektedir. Beyin göçü akımı gelişmiş ülkelere doğru gerçekleşmektedir. Beyin göçünün temel sebepleri ise insanları yeterli gelir olanakları ile istihdam imkanlarının vatanlarında sağlanamaması, sağlıklı çalışma koşullarının oluşturulamaması, kültür emperyalizmi, yabancılaştırma faaliyetleri, siyasi ve dini baskılar denebilir.
II- KENT KAVRAMI VE GÖÇ - KENTLEŞME İLİŞKİSİ l - Kent Kavramı
Kent, köy ve kasabadan daha büyük bir fiziki alana sahip, iş bölümü ve örgütlenmenin yoğun olduğu, geçim kaynaklarının genelde ticaret ve endüstriye dayalı olduğu heterojen yapıdaki yerleşim birimidir35.
Sosyolojik olarak kentler, ikincil ilişkilerin egemen olduğu, iş bölümü ve mesleki uzmanlaşma gibi kavramların, resmi kurum ve kurallar gibi teşekküllerin varlığının en yoğun şekilde görüldüğü yerleşim birimidir. Kentler ayrıca nüfusunun çoğu ticaret, sanayi, ve yönetimle ilgili işlerle uğraşan, tarımsal etkinliklerin olmadığı yerleşim alanı görünümündedir.36
Kentler karmaşık, farklılaşmış ve örgütlenme açısından bütünlük arz eden aynı zamanda, büyük bir nüfus kütlesini barındıran yerleşim alanlarıdır. Nüfusun büyük kısmı kentlerde yaşamını sürdürürken, ülkenin ekonomik ve sosyal gelişiminin büyük kısmı kentlerde oluşmaktadır. Siyasi, sosyal, kültürel ve her türlü değişim kent adı verilen mekanlarda gerçekleşirken, ülkenin kaderi de bu mekanlarda belirlenmektedir. İnsanların kültür adına ürettiklerinin çok büyük bir bölümü kentlerde üretilmektedir. Çok uzun süredir dünyamızı kentler yönetmektedir. Uygarlığın gelişmesine yol açan buluşlar hep kentlerde ortaya çıkmış, bu yüzden de insan uygarlığının gelişmesinde kentler büyük bir rol üstlenmiştir. Batı dillerinde "Uygarlık" anlamına gelen "Civilisation" kelimesinin kökeninde, kent anlamına gelen "Çite" sözcüğü vardır. Bu kavram doğu dillerinden biri olan Arapça'da, Medeniyet sözcüğü şeklinde kullanılmaktadır. Bu kelimenin kökeninde kent anlamına gelen "Medine" vardır. Türkçe'mizde ise; bu sözcük "kent" anlamına gelmektedir.

Kentleşmek kavramı ise özellikle sanayiinin gelişmesi sonucu nüfusun kentlerde
toplanması ve kent alanlarının genişlemesi sürecidir.39 Kentleşmenin meydana gelişi incelendiğinde; teknolojinin gelişmesi ile beraber insanların daha çok zamana sahip oluşu ile iş bölümünün artmasının kentleşmenin meydana gelmesinde etkili olduğu söylenebilir40. Kentleşme ile birlikte toplumsal hayatta bir takım değişikler olmaktadır. İlişkiler farklılaşmakta, roller çeşitlenmekte, sosyal statü ve mevki gibi terimler cemiyet hayatının özü haline gelmekte ve kişilerin birbirleri ile ilişkilerine de yön vermektedir. Kentlerde modern hayatın gerekleri olarak addedilen davranış kalıpları kent kültürü kavramı ile ifade edilmektedir. Kentler cemiyet tipi organizasyonların sık görüldüğü yerleşim yeridir. Kentlerde günlük hayat iş bölümü ile düzenlenmiştir. Kural ve nizamlar ile resmi kurumlar kentin görünümünü yansıtır. Kentleşme ile iş hayatı parçalı hale gelip, geçim faaliyetleri bedeni sermayeden çok ticari sermayenin kullanılışı ile elde edilmeye başlamaktadır. Kentlerde sanayi merkezleri, kültür merkezleri, eğitim spor dinlenme tesisleri gibi yapılar, gelişmiş ulaşım ve iletişim imkanları insan hayatını kolaylaştıran temel etmenlerdir.
Kentleşme ülkeler açısından da ayrıca bir gelişmişlik göstergesidir. Kentleşme aynı zamanda kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun genel nüfusa göre artması şeklinde ifade edilebilir. Kentleşme, bir ülkenin yerleşimlerinde tarım dışı üretim şeklinin büyümesi, üretilen ürünlerin denetim ve koordinasyonun yoğunlaşması ve merkezileşmesi nedeniyle bazı yerleşmelerin büyüklük, yoğunluk, heterojenlik, teşkilatlanma, işbölümü ve ihtisaslaşma ile entegrasyon derecelerinin artması şeklinde ifade edilebilecek bir sosyal hareketlilik ve sosyal yapı değişmesidir. Sosyolojik açıdan kentleşme; fert ve toplum ilişkilerini, sosyal müesseseleri, toplumsal yapıyı değiştirici etkileri bulunan bir olgudur. Doğuşunu kırsal kesimden alan kentleşme hareketi, sosyal değişmenin de bir göstergesidir ve aynı zamanda sosyal değişme aşaması olmasının yanında bir uyum ve fiziki yerleşim sürecidir.
Kentler, göçler ile beraber hacimce inanılmaz hız ve boyutta artmıştır. Göç ile beraber şişen kent nüfusları, göç edenlerin evlenmeleri ve doğumları ile de daha da artmıştır. Böylelikle gittikçe şişen kentlerde nüfusun kalabalık oluşu, yoğunluğu ve değişikliği insanların sosyal münasebetlerinin mahiyetini, derecesini, kısaca sosyalleşmesini ve dolayısıyla da insan tabiatını etkilemektedir.Kentleşmenin gelişmesi ile siyasal açıdan da bir değişim sergilenmiştir. Kentleşme temelde demokratik özellik taşımaktadır.46 Demokrasi ve özgürlük bu süreçte karşımıza çıkan ilk olgulardan biridir. Kentlere akın eden insanlar birlikte yaşama sürecinde kalmışlar, bu ise; tahammül ve iş bölümün gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Büyük bir nüfusun ortak gereksinimleri ve ihtiyaçları doğmuş bu da belediyecilik faaliyetlerinin gelişimini beraberinde getirmiştir. Ayrıca Kentlerin büyümesi ile temel hizmetlerin kamu gücü aracılığı ile yerine getirilmesi gereği doğmuştur. Bu ise Belediyecilik faaliyetlerini ortaya çıkarmıştır.
Kentleşme ile bir takım sosyal değişmeler gözükmektedir. Kentleşme ile görülen sosyal değişme hayat tarzı ve düşünce biçiminde değişmeye yol açan temel bir olgudur. Kentleşme sosyal gelişmeyi etkileyen hatta hızlandıran bir olgu olmasından dolayı büyük bir öneme sahiptir.47 Hızlı bir şekilde gerçekleşen kentleşme süreci, kentlerin ve tüm toplumun sosyo ekonomik yapısını etkilemektedir. Kentleşme olgusu herhangi bir zaman veya ülkede, kent olarak adlandırılabilecek yerleşim birimlerinde nüfusun yoğunlaşma hızı ve oranını vermektedir .
Kentleşmenin meydana gelişi üzerine çeşitli kent bilimcileri tarafından değişik kuramlar ileri sürülmüştür. Toprağın değerine ve iklim koşullarına önem veren Hidrolik Toplum ve Artı Ürün Kuramı, ekonomik faaliyetlerin ve ticaretin yoğunlaştığı alanlarda kentler oluştuğunu ileri süren Ekonomik Kuram, insanlar savunma ihtiyaçlarını gidermek amacıyla bir araya gelerek, kentleri bu savunma güdüsünü organize edecek şekilde kurduğunu ileri süren Savunma Kuramı, dinsel inanışların sonucu kentlerin ortaya çıktığını ileri süren Dinsel Kuramı bunlardan önemlileri olarak sayabiliriz.
Kentleşmenin sebeplerine bakıldığı zaman değişik nedenler görülmektedir. Genellikle bu nedenler itici - çekici nedenler, iletici nedenler, ve siyasal nedenler olarak ifade edilebilir.
îtici nedenlerin bakıldığında insanları kırsal alanlardan şehirlere doğru iten nedenler akla gelmektedir. Bu nedenler kırsal alanlarda görülen; yaşamın daha zor oluşu, gelir eksikliği, eksik sağlık ve eğitim şartları, topraksızlık, doğa olaylarının yıkıcı etkilerinin son derece fazla oluşu, sosyal güvence ve iş sahalarının olmaması, yeterli konut, yol, su, elektrik yokluğu gibi problemlerdir.
Çekici nedenler ise insanları kent hayatına çeken nedenler olarak düşünülebilir ve hemen hemen itici nedenlerin tam karşıtları baz olarak alınabilir. Bu nedenlerin en önemlileri; şehirlerde yeterli iş sahası ve çalışma imkanlarının mevcudiyeti, şehir ortamının sunduğu kolaylıklar (yol, su, elektrik, iletişim v.b.) yeterli eğitim, konut ve kamu hizmetlerinin varlığı, renkli bir sosyal yaşam gibi faktörlerdir.
İletici nedenlere gelindiğinde ise bu nedenleri, insanların kentlere akın etmesinde aracılık görevi gören ve bir nevi kentleşme sürecini hızlandıran nedenler olarak görebiliriz. Bunlardan nedenlerden biri, iletişim teknolojisinin köylere girmesi ile şehrin modern görünümü ve büyüsünün insanların evlerine kadar girmesidir. Bu ise özellikle gençler üzerinde şehre göç etme konusunda büyük bir isteğin uyanmasına yol açmaktadır. Diğer bir iletici neden olan ulaştırma imkanlarındaki iyileşmeler ise; insanların, kentlerle sürekli temas etmesinde kolaylık sağlamakta ve bu da kentlere olan ilgiyi arttırmakta dolayısıyla da kente doğru bir nüfus hareketine yol açmaktadır.
Kentleşmenin başlangıcını konusunda insanlığın yerleşik hayata geçiş aşamasına kadar eskiye gidilmesi gerekir. Kentleşme günümüzden 9-10 bin yıl önce Ortadoğu'da başlamış ve tarımsal üretimin artışına paralel olarak bütün dünyaya yayılmıştır Tarihte insanların kalıcı olarak kurdukları ilk yerleşim birimleri tarla ve ürün yetiştirdikleri alanların etrafında olmuştur. Bu ürünlerini korumak ve hasat mevsiminde toplamak için yerleşim amaçlı evler yapmışlardır. Bu evler günümüzdeki konutların ilk örneklerini oluşturmuştur.51
Tarım devriminin tarihteki en önemli sonucu, kişi ve toplum başına düşen üretimin büyük ölçüde artırılması olmuştur. Küçük köy yerleşimleri tükettiklerinden çok üretmeye başlayınca, yaşamak için besin üretmek zorunda bulunmayan insanlardan teşekkül etmiş sayıca az, fakat nüfusça kalabalık kasaba ve kentler ortaya çıkmıştır. Kentlerin nüfusu besin üretimlerine bağlı olmuş, ürün fazlasına göre kentler gittikçe kalabalıklaşmalardır.
Kentleşme konusunda ki ikinci büyük adımda, iklim koşullarına bağlı kuru tarım dan insan emeğiyle meydana gelen sulu tarıma geçilmekle atılmıştır. Sulu tarım ile ürün yetiştiriciliği 30° kuzey paralelinde ve onun bir az altında ve üstünde gerçekleşmiştir. Ortadoğu' da Mezopotamya (Dicle-Fırat nehirleri arası), Mısır'da Nil, Hindistan'da İndus, Vietnam'da Me-Kong, Çin' de San Nehir vadileri ve deltaları, sulu tarımın uygulandığı ve güçlü imparatorlukların kuruldukları yöreler olmuştur.Bu bölgeler, iklim açısından elverişli bölgeler olup, hem yaşam şartları hem de ürün yetiştirme imkanları kolay haldedir. Bu yüzden tarihteki ilk medeniyetler buralar da kurulmuştur.
Arkeolojik kazılar İnsanoğlunun M.Ö 3500' li yıllara gelinceye kadar küçük köylerde yaşadıklarını ve kendilerine yetecek kadar çiftçilik yaptıklarını bu tür gruplarından oluşan yerleşimler oluşturduklarını bize göstermektedir53. Antropolojik bulgular ilk kentlerin ortaya çıkmasında tarım ve sulama tekniklerindeki ilerlemelerin büyük ölçüde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Aşağı Nil ovasmdaki geniş alüvyal ovalar, Mezopotamya, İndus, Çin gibi yerlerde iklimin ve tarıma geçilmesinin etkisi ile ilk kentler ortaya çıkmıştır.
Kentleşme tarihsel gelişim açısından çağlara göre değişik özellikler sergilemiştir. İlkçağlarda insanoğlunun yerleşmesinde verimli toprak ve uygun doğa koşulları bulunan yerlerin tercih edildiği görülür. Genellikle bu şartları birlikte taşıyan bölgelerin hakim yerlerine kentler inşa edilmiştir. Ayrıca uygun doğa koşulları ve verimli alanlar üzerinde ekonomik yaşamla birlikte sosyal yaşamda gelişmiştir.
Ortaçağa gelindiğinde kentlerin oluşumunda dini etkenler ön plana çıkmıştır. Yine bu çağda kalelerin etrafındaki Burglar göze çarpan en önemli etken ollmuştur. Şato ve kalelerin etrafındaki bu yerleşim birimi, temel kentsel görünümü oluşturmuştur. Bu tip kent yapılarında, toprağın düzenleyicisi ve kentin hakimi sıfatıyla dinsel etkiler ön plana çıkmakta ve din, kentin iktisadi ve hukuki yapısını etkilemekte idi. Kentlerin gelişimine 10. yy dan itibaren ihracatla uğraşan tüccarlarda katılmışlardır. Bu tarihten itibaren 12. yy. kadar devam eden zanaat ekonomisi döneminde kentler gerçek anlamda gelişmiştir. Bu dönemde ayrıca doğu medeniyetlerine karşı yapılan haçlı seferleri Avrupa kentlerinin gelişmelerini sağlamıştır. Doğu medeniyetinin mimari çizgileri, Avrupa kent mimarisinde görülmeye başlamıştır. Ortaçağ devinde sanatsal yapılar kenti bezemeye başlamış, devletin gücünün adeta bir timsal vasıtası olmuştur. Dinsel yapılar birer sanat şaheseri görünümüne kavuşurken, saraylar ve zenginlerin şatoları devrin en görkemli yapılarını oluşturmuştur. Haçlı seferlerinin etkisi ile sanat anlayışında da yine doğunun çizgileri görülmeye başlamıştır. Bu dönemde kent planları yapılmış ve ortaçağ kentleri az çok düzenli bir hal almıştır.
Kentleşme konusundaki en önemli gelişmeye Endüstri devrimi sebep olurken, endüstri alanındaki buluş ve icatlar kentlerin önemini arttırmış bu ise beraberinde göç olgusunu getirmiştir. Özellikle kırsal alanlardaki göçlerle beraber Avrupa kentleri yoğun bir nüfus istilası ile karşılaşmıştır. Yoğun göçlerle beraber kent dokuları da bozulmaya başlamıştır. Modern kentlerin etrafında sanayi işçilerini yaşadığı her türlü kötü koşulun varolduğu sanayi kentleri bu dönemde kaşımıza çıkan belli başlı kent tipidir. Bunun karşısında Endüstri devrimi ile kentlerin fiziki planları da etkilenmiş kentin dışmd belirli gelir grubuna hitap eden, içersinde organize bir bütünlük taşıyan yeni şekild kentler ortaya çıkmıştır. Bu kentlere uydu kentler adı verilmiştir. 2 - Kent Tipleri
İnsanlık tarihinde önemli bir yer kaplayan kentler çeşitli özellikleri itibari il sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmada tarihsel gelişimi, yerleşme şekilleri,nüfusları, v fonksiyonları baz alınabilir. Tarihsel gelişimlerine göre kentler, Antik kentler, klasi devir kentleri, roma kentleri, ortaçağ kentleri, modern çağ kentleri olarak ayrılabilir. Bu sınıflandırma kentlerin içinde bulunulan çağların özelliklerini yansıtmalaı bakımından ilginçtir. Antik çağ kentleri daha çok savunma amacını gerçekleştirm güdüsü etrafında şekillendirilmiştir. Bu çağda her kent aynı zamanda bir devlet olm özelliğini de göstermektedir. Her kent bağımsız bir idareye sahiptir. Bu kentlere örnel olarak yunan kentleri etrafındaki küçük kentleri ele geçirmeye çalışan bir görünün sergilemektedir. Roma kentleri ise eyalet şeklinde organize olmuş devlet yapısında etkilenmiş ve pazaryeri, ibadet yeri, eğlence alanları ve modern tesislere kavuşmuş hald idi.
Ortaçağ kentleri feodaliteden etkilenmiş ve buna göre tesis edilmiştir. Bu yüzdeı kentler, kale ve burçların etrafında kurulu halde görünmektedirler. Derebeyiniı idaresinde az da olsa tesis edilen zanaatkarlık yapıldığı atölyeler de kentlerde kurulı haldedir. Modern çağ kentleri sanayi devriminden sonra gelişen ve kalabalık nüfu hareketleri sebebiyle gelişmeleri belli bir plana bağlanmak zorunda kalan, alt yapı vı üst yapı gibi iki temel unsurun entegre hale getirildiği modern kentlerdir. Kent idareler belediyecilik faaliyetleri ile sistemli hale getirmiştir. Yine modern kentler bölgeleri ayrılmış olup, konut, endüstri ve ticaret alanları değişik yerlerde organize ettirilmiştir.
Yerleşme şekillerine göre kentler, dairesel şekle sahip kentler, uzanmış şekle sahip kentler, iki yada daha fazla kısımdan oluşmuş parçalı kentler ve birleşik şekle sahip kentler olarak ayrılabilir. Nüfuslarına göre kentler ise barındırdıkları nüfus miktarı baz alınarak bir sınıflamaya tabi tutulmaktadır. Buna göre 10-25 bin nüfusa sahip küçük kentler ilk sırayı almaktadır. Ülke nüfusumuzun % 8' i bu kentlerde yaşamaktadır. Orta büyüklükteki kentler ise nüfusları 25 - 100 bin arasında olan kentlerdir. Bu tür kentler çarşı, pazar, pazar yeri, imalathane, fabrika, hastane, küçük çapta organize sanayi bölgelerine sahiptir. Türkiye nüfusunun % 25 yaklaşık olarak sayısı 200' e yaklaşan bu kentlerde yaşamaktadır. Büyük kentler ise nüfusları 100 bin ile 500 arasında değişen kentlerdir. Nüfusu 500 bini aşan kentlere ise metropol kentler adı verilmektedir.
Fonksiyonlarına göre kentler, sanayi, ticaret, tarım, ulaşım, kültür, askeri, turizm, liman kentleri olarak sınıflandırılabilir. Tarım kentleri tarımsal endüstri ürünlerinin yoğun olarak yetiştirildiği ve tüketildiği insanların temel geçim kaynaklarının tarım ürünlerinden sağlandığı kentler olarak adlandırılabilir. Konya şehri Buğday üretimi ile tarım şehrine örnek olarak verilebilir. Tarım kentleri coğrafi konumları gereğince tarım ürünü yetiştirmeye elverişli bölgeler üzerinde kurulmuştur. Bu tür kentlerin büyüklüğünü, art bölgelerinde uygulanan tarım yöntemleri, sulama, gübreleme ve makineleşme derecesi büyük ölçü de etkilemektedir. Bu kentlerde ihtiyaç fazlası ürünler çeşitli sanayi kuruluşlarında yarı işlenmiş hale getirildiği merkezler görülmektedir. Haftaların belirli günleri kurulan pazarlar ticaret hayatının canlı tutulduğu merkezlerdir. Ülkemizde küçük kent gruplarının hemen hemen tamamı tarım kenti olmakla birlikte göçün besleyicisi konumunda bulunmaktadırlar.
Ticaret kentleri, çeşitli malların perakende ya da toptan olarak alınıp satıldığı, ticari işletmelerin yoğun olarak görüldüğü kentlerdir. Ticaret ile ulaşım arasında önemli bir ilişki vardır. Bu yüzden bu kentleri için bir ulaşım ağı üzerinde bulunması önem arzetmektedir. Türkiye'nin kentlerinin tarihsel gelişim incelendiğinde önemli bir bölümünün eski kervan yolları ve kavşak noktalarında olduğu görülebilir. Günümüzde ticaret kentlerimiz genelde fay hatları, çöküntü alanları, büyük akarsu vadilerinin tabanları ile ovalarda kurulmuştur. Yer şekillerinin çok engebeli olduğu ülkemizde, karayolları ve demir yolları bu doğal olukları izlemektedir. Bu bakımdan ticaret kentlerimiz çoğu büyük nehirler yanında yada yakınında kurulmuştur. Ticaret kentlerimizin çok büyük bir kısmı liman kentleridir.
Liman ve askeri kentlerde yine adından anlaşılacağı gibi bu iki fonksiyonu tesis etmeye yönelik olarak kurulmuş kent tipleridir. Liman kentleri ticaretin yönlendirildiği, ülkenin ihracat ve ithalatının yapıldığı merkezlerdir. İskenderun, Mersin, İstanbul önemli liman kentlerine örnek olarak verilebilir. Askeri kentler ülke savunması için hayati önem arz eden yerlerde kurulmuş olan kentlerdir. Bu kentlerde ordu yerleşimleri, askeri tesis, bina ekipman gibi birimlere sıklıkla rastlanılmaktadır. Daha çok tarihte bütünüyle bu şekilde kentlere rastlanılsa bile günümüzde kentlerin belli kısımları askeri alan ve tesislere ayrılmıştır. Bu şehre örnek olarak Kırıkkale verilebilir.
3 - Göç ve Kentleşme İlişkisi
Göç hareketi, gerek göçenler açısından gerekse göç edilen yerler açısından pek çok önemli sonuç meydana getirir. Göç, ister kırsal kesimden kente, isterse kentten kente olsun en büyük etkiyi, kentleşme ve kent alanları üzerinde yol açtığı tahribatla göstermektedir. Bir gecede kurulan mahalleler, gerek yerel yönetimleri gerekse merkezi yönetimi bir oldu bitti durumuna getirerek çarpık ve sağlıksız kentleşme karşısında adeta seyirci konumuna sokmaktadır. Sağlıklı bir kentin ilk başta olması gereken özelliği kontrol altında tutulabilen bir nüfusa sahip olmasıdır. Çünkü bina, arsa, arazi, tesis gibi kaynaklar sınırlı ölçüde arttırılabilirken, nüfus gibi hızlı ve kontrolsüz artış gösteren bir öğeye eldeki sınırlı kaynaklar yetmemektedir.
Göç ve kentleşme arasında ilişki kentlerin çekme faktörü ile kırsalın itme faktöründen kaynaklanmaktadır. Bu faktörlerin etkisiyle kırsal kesimlerin ittiği nüfus, kentlerde ne sağlıklı bir şekilde istihdam edilebilmekte ne de barınabilmektedir. Kentin çekiciliğine kapılan ve de iş bulma ümidiyle şehirlere akan nüfus, kalifiye olmadıkları için ilk olarak işportacılık, ayakkabı boyacılığı, hamallık, bilet satıcılığı, kapıcılık, meyve-sebze satıcılığı, odacılık gibi düşük gelir getiren işlerde çalışmaktadır. İlk başlarda bu işlerden düşük gelir elde ettikleri için de normal denebilecek apartman dairelerinde ve evler de oturabilme şansları olmamakta, genellikle şehirlere ve semtlere yakın olan çevrelerde ya yaptıkları ya da düşük bedellerle kiraladıkları gecekondularda oturma zorunda kalmaktadır.
Bu tür gelir grubundaki göçmen kesiminin şehirlerde gittikçe artan varlığı gelirlerinden dolayı onları gecekondu talebine yöneltmekte, bu ise şehirleri gecekondu ile doldurmaktadır. Patlayan bu gecekondu talebine karşı ise hızlı bir yasadışı gecekondu hizmet piyasası cevap vermektedir. Bu piyasanın sunduğu gecekondu arzı, ortaya çok hızlı türeyen çarpık mahalleler ve şehirleri ortaya çıkartmaktadır. Siyasi menfaat çerçevesinde gecekondu alanlarına seçim dönemlerinden önce yapılan yatırımlar, bu tür bölgelerin her geçen gün artmasının önemli sebeplerinden biridir. Siyasi kaygılardan dolayı ülkemizde de bu tür popülist politikalara 80'li yıllardan sonra sık sık başvurulmuştur.
Yine metropollere yönelen ve aşırı ölçüde nüfus birikime yol açan göç, bir yandan merkez de işsizliğini artmasına yol açarken, diğer yandan da şehir merkezlerinde işsizlikten doğan sosyal sorunlara neden olmaktadır. Ayrıca bu hızlı göç akımı şehrin yerleşim, konut, çevre, altyapı, ulaşım, eğitim, sağlık ve asayiş sorunlarım büyük boyutlarda arttırmaktadırlar.
Ayrıca Kırsal kesimlerden kentlere yapılan yoğun göç hareketi, hem mekansal olarak hem de kültürel açıdan kentten soyutlanmış "Getto" adı verilen bölgeleri de ortaya çıkarmıştır62. Bu gecekondu bölgelerinde artan suçluluk oranları, gittikçe belirginleşen karşı kültür ve alt kültür oluşumları ve de yerleşik kural ve normlara karşı aşırı bir yabancılaşma dikkati çekmektedir. Kırdan kente şiddetli ve düzensiz göç ile beraber kentte bir düzen tutturamamış insanların şiddet ve suç eylemlerine katılması ihtimali artmaktadır. İşsizlik ve yoksulluğun kol gezdiği bu bölgelerde yasadışı siyasi görüş ve tutumlar yoğun olarak taraftar bulabilmektedir.
Hızlı göç hareketinin bir diğer etkisi de arsa ve arazi değerinin bir anda çok yüksek miktarlara çıkmasına yol açmasıdır. Mesken ihtiyacı, yeni alanların hızla imara açılmasını gerektirirken verimli tarım alanları da bu süreçte konut ihtiyacına tahsis edilmek zorunda kalmıştır.
Göç sonucu kentlerin dışında sağlıksız yeni yerleşim birimlerinin kurulması, çevre kirlenmesine ve doğal kaynakların hızla tüketilmesine de yol açmaktadır. İçme suyu kaynaklan, etraftaki yerleşimler sebebiyle kirlenmekte ve halk sağlığını tehdit etmektedir. Özellikle İstanbul'da içme suyunu temin eden su kaynaklarının etrafında yoğun şekilde yerleşme baskısı vardır. Ayrıca gecekondu bölgelerinin düşük gelir grubunda yer almalarından dolayı kalitesiz yakıtlarla ısınması şehrin havasını ve ekolojik dengesini büyük boyutlarda zarara uğratmıştır.
Sağlıksız kentleşme ile büyük şehirlerin olağan manzaralarından biri de sanayi tesisleri ile konutların iç içe girişi olmuştur. Sanayi bölgelerin etrafları gecekondular tarafından mantar gibi sarılmakta bunun doğal sonucu olarak ta sanayi tesisleri arasında entegrasyon sağlanamamakta, sanayi kirliliği insan sağlığını tehdit etmektedir. Sanayi bölgelerinin şehirlerin içinde kalması, en başta ulaşım olmak üzere, üretim maliyetlerini arttırıcı bir faktör olmakta, ekonominin değişik kademeleri arasındaki organizeyi bozucu Ege ve Çukurova da İzmir ve Adana , Batı Karadeniz ve İç Anadolu'nun Kırıkkale Elmadağ civarında görülmektedir. Hizmet sektöründeki yoğunlaşmalar Ankara ve Eskişehir, tarım sektöründeki yoğunlaşmalar ise Çukurova, Kazova, Adapazarı Ovası, Doğu Karadeniz sahili civarında görülmektedir.
Şehirleşmenin yoğun olarak görüldüğü bölgeler ise; Marmara'da ; İstanbul, İzmit, Sakarya, Hendek, Yalova, Karamürsel, Gölcük, Akyazı, M.Kemalpaşa, Bursa, Gemlik, Orhangazi yer almaktadır. Ege bölgesinde; Bergama Akhisar, Manisa, İzmir, Söke, Aydın, Nazilli, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Bayındır, Ödemiş, Tire, Denizli, Sarayköy yerleşmeler yer almaktadır. Batı Karadeniz Bölgesinde Bolu, Düzce, Akçakoca, Ereğli, Zonguldak yer almaktadır. Orta Anadolu da; Ankara, Çubuk, Elmadağ, Kırıkkale, Konya, Kayseri yer almaktadır. Çukurova da; Mersin, Tarsus, Adana, Ceyhan, Osmaniye, Kozan, Kadirli, Dörtyol, İskenderun, Antakya, Samandağ, Maraş, Türkoğlu, Bahçe, İslahiye, Hassa, Kırıkhan, Reyhaniye, Kilis, Gaziantep, Nizip, Suruç, Şanlıurfa yer almaktadır. Orta Anadolu civarında ise Gümüşhacıköy, Merzifon, Amasya, Turhal, tokat yer alırken Doğu Karadeniz de Bafra, Samsun, Giresun, Ordu, Trabzon, Rize, Çayeli yer almaktadır.
III- TÜRKİYE'DE GÖÇ VE GÖÇ HAREKETLERİ
l - Ülkemizde Göç Kavramı ve Görülen Göç Şekilleri
Ülkemizde göç kavramı son yıllarda ortaya çıkan bir olgu değildir. Tarihsel süreçte her zaman toplum yapımızda göçler görülmüştür. Yerleşik hayata geçmeden önceki devrelerde atın varlığı sayesinde hızlı hareket yeteneği ile Türkler etrafındaki bölgelere göç etmişlerdir. Hızlı hareket yeteneğine sahip olan Türkler çevrelerindeki toplulukların hiçbir zaman uzun süreli egemenliği altına girmemişlerdir.
Uygur devleti ile yerleşik hayata geçilmesi ile birlikte dinamik bünyeli bu unsuru kaybetmeyen Türkler, devletlerin içerlerinde mutlaka hareketli bir grup bulundurmuşlardır. Bu tür hareketli gruplar sayesinde hem iklim koşullarına uygun olarak tarım ve hayvancılık faaliyetlerini sürdürmüşler, hem de nüfus kontrol altında tutularak ülkenin iç ve dış güvenliği sağlanmıştır. Türk topluluklarının dinamik unsuru olan göçler ayrıca Türklerin, anayurtlarından uzak değişik iklim bölgelerinde devlet kurabilmesine, böylelikle tarih sahnesinden silinmemesine yol açmıştır. Türkler bu dinamik unsuru sayesinde değişik coğrafi şartlarda, değişik medeniyet ve etnik bölgelerde, her bölgenin şartlarına ve adetlerine uygun devletler kurabilmiştir .
Türk toplumunun bu dinamik yönünün varlığından dolayı çeşitli kesimlerce ileri sürülen Türk kültürün göçebe bir kültür olduğu iddiaları da doğru değildir. Türk medeniyeti göçebe değildir sadece dinamik bir haldedir. Atatürk'ün bu konu üzerinde 1932 yılında 1. Tarih Kongresinde de belirttiği gibi "Bu günün Türk Çocukları biliyor ve bildireceklerdir ki, onlar dört yüzyıllık çadırlı bir aşiretten değil, on binlerce yıllık ari,medeni yüksek bir ırktan gelen yüksek kabiliyetli bir millettir" .
Türklerde bu dinamik unsur sebebiyle İmparatorluklar içinde her boy kendi özelliğini korurdu. Gerektiğinde boyların, birkaç gün de tamamen seyyar hale gelebilen, birkaç günde ise tamamen birleşik hareket eden yüce bir güç haline gelen birlikler kurabilme başarıları, onların tamamen göçebe oldukları şeklindeki iddiaları çürütecek
fi'}
niteliktedir . Ayrıca Türk toplulukları göçleri esnasında ele geçirdikleri toprakları üzerinde adaletli şekilde de davranmışlardır. Tarım ve ticaretle uğraşan yerleşik toplulukları üzerinde söz sahibi olunca, yerleşik düzende dışarıdan gelebilecek
tehlikelere karşı onları hakça korumuş karşılığında vergi almışlardır .Eskiye nazaran günümüzde bu hareketli toplulukların sayısı neredeyse yok denecek kadar azdır. Günümüz Türkiye'sinde sadece İç Anadolu bölgesinde ve Toros larda yörük adı verilen hareketli gruplar kalmıştır.
Ülkemizde Cumhuriyetin kuruluşundan sonraki yıllarda nüfus değişimleri hariç önemli göçlere rastlanmaz. Bu değişimler ise Lozan Konferansı sebebiyle olmuştur. Türkiye'nin gerçek anlamda göç serüveni 1960'lı yıllardan sonra ortaya çıkmıştır. Göç serüveninin başlamasında ise 1950'li yıllarda gerçekleşen toplumsal dönüşüm önem arz etmektedir. 2. Dünya Savaşı sırasında gerçekleştirilen sermaye birikimi ve özellikle ticaret sermayesinin varlığı, çok partili siyasal yaşama geçilmesi, ekonominin dış yardım ve yabancı sermayeye açılması gibi sebeplerle ekonomik ve toplumsal gelişme boyut değiştirmiştir. Bu dönemler itibari ile tarım kesiminde traktör kullanımının artması ve kısmen makineli tarıma geçilmesi, özellikle karayolları olmak üzere ulaşım sektöründeki iyileşmeler sebebi ile kırsal kesimlerden şehirlere akmaya başlayan nüfus ile göç başlamıştır.
Ülkemiz, 1960' h yıllardan itibaren ise, yabancı ülkelerdeki işgücü talebine karşılık olarak on binlerle başlayan, bugün ise sayıları 4.5 milyona yakın insanımızın dış ülkelerde yönelik olarak gerçekleştirdiği göçler ile tanışmıştır. Dış göçlerin mahiyetinin incelenmesinde ise, yabancı ülkelere önceleri geçici olarak ve belli bir miktar para kazanılmasından sonra dönme amacıyla gidilirken, daha sonraları gidilen ülkelerin, gelenlere çalışma izinlerinin yanında, aileleri ile ikamet izni de tanıması ile bu ülkelere kalıcı olarak yerleşme sürecinin içine girildiği görülür. Dış göçlerin geniş çaplı sosyo ekonomik etkileri olmuştur. Avrupa'ya giden göçmenlerimizin ülkeye gönderdikleri dövizin sağladığı katkının yanında yıllık izinlerde Türkiye'nin tercih edilmesi ve batı toplum tipinin yaşam tarzına dair tutumlar, kırsal alanlarda az da olsa model alınan sosyal davranış şekilleri oluşturması bakımından önemlidir.
Ülkemizde son kırk yıldaki hızlı göç hareketleri sonucunda ortaya pek çok sorunları beraberinde taşıyan bir kentleşme kavramı ortaya çıkmıştır. Kentleşme kavramı bu göçün ortaya çıkardığı içsel gereksinimlerin etkileri ile oluşmuştur. Yalnız Türkiye'deki kentleşme, Batıda ki kentleşme kavramından sıyrılarak her gün büyüyen bir sorun yumağı haline gelen kent dokusu ile kente gelenlerin kendi başlarının çaresine baktıkları gecekondu alanlarının artması ile eş anlamı hale gelmiştir . Kırsal alanlarımızın boşalması ve kentlerimizin azami şekilde doluşu ile oluşan bu süreç sonucunda, 21. yy. da kentlerimiz adeta büyük bir köy durumuna dönüşmüş, köy yaşamında görülen gündelik yaşam manzaraları, sanayi bölgelerinin etraflarında olağan görüntüler haline gelmiştir.
Türkiye'de devlet göçlerin yönlendirmesine müdahil olamamış, daha çok gelişmeler karşısında günlük politikalara ve siyasi müdahaleler ile yetinme durumunda kalmış hatta kısmen uyguladığı yanlış politikalar sonucu göçün sebebini oluşturmuştur. Kalkınma programlarında öngörülen hedefler tutturulamamış, imar planları çoğu kez değiştirilmiş, delinmiş, yerel yönetimlerde siyasi ve lobi baskıların sebepleri gibi etkilerle aykırı uygulama örnekleri ile dolu hale gelmiştir. Türkiye'de metropolitan kentlerin yerel yönetimleri, göçlerin mağduru durumuna gelmiştir. Belediye yönetimleri de nüfus esasına göre dağıtılan ödenek ve yardımlardan yararlanmak için seçim zamanlarında değişik yollarla kırsal alandaki nüfusu şehirlere doğru çekmiş gelen kişiler ise artık eski yerlerine dönmeyi düşünmemiştir.
Türkiye'de toplumsal hayatın ve gündelik hayatın büyük bir kısmına damgasını vurmuş olan göç ve göç hareketlerinde temel çıkış noktası, kırsal alanlardır. Göçün yönü ise kırsal alanlardan şehirlere doğru olmasıdır. Köy, ilçe, belde vb. küçük kırsal yerleşimlerden ya idari olarak bağlı olduğu şehirlere yada gelişmiş sanayi bölgelerine ve illere doğru olan göç hareketi, Türkiye'nin temel göç tipidir.
Ülkemizde görülen göçleri belli kriterlere göre tasnif edebiliriz. Öncelikli olarak göçün yönü olarak bir ayrım yapıldığında kırsal alanlardan - şehirlere doğru, şehirlerden şehirlere doğru, iç bölgelerden sahillere doğru, ve şehirlerden kırsal alanlara doğru olarak sınıflandırabiliriz86. Bu sınıflandırmanın içinde en büyük yüzdeyi ülkemizin hakim göç tipi olan kırsal alanlardan şehirlere olan içgöç oluşturmuştur. 1960'lı yıllardan itibaren ise ülkemiz yabancı ülkelere yönelik göçler ile de tanışmıştır. Ülkemizde Yoğun olarak görülen göçleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz.
Mevsimlik göçler : Ülkemizde mevsimlik göç diye tabir edilen ve belli bölgelerimizin içsel işgücü gereksinimlerini ve belli sosyo ekonomik ve tarihsel sürecin oluşturduğu göçler (yörük) yoğun olarak görülmektedir. Karadeniz, Çukurova, Ege, Güneydoğu Anadolu'da pamuk, fındık, şeker pancarı, çay, tütün gibi belli iş kolları için sık sık bu tür göçler yapılır. Mevsimlik göçler ilkbahar ile yaz dönemlerinde birkaç aylık süre için yapılmaktadır. Ülkemizde mevsimlik olarak yapılan göçlerden bir diğer kısmını ise yörük göçleri denen hareketli toplulukların gerçekleştirdiği göçler oluşturur.
İç ve Dış Göç : Ülkemizde gerçekleşen göç tiplerinden en önemlileri iç göçler oluşturmaktadır. 1960'lı yıllardan sonra çok yoğun şekilde iç göç gerçekleştirilmiştir. Bu tarihten önce göçebelik, doğal afetler, siyasal çatışmalar sonucu ortaya çıkan zorunlu göçler haricinde köylülükten, aşiretten ve topraktan kopamama yada kopmama gibi sebeplerle çok az göç olayına rastlanmıştır. 1960'lı yıllardan İtibaren ise başta Almanya olmak üzere Fransa. İsveç, Norveç,Hollanda gibi Avrupa ülkeleri ile Libya, Suudi Arabistan, Kuveyt gibi ülkelere işçi göçü şeklinde dış göç gerçekleştirilmiştir.
İç göçlerin sonucunda gecekondulaşma, kentsel işsizlik, sosyal erozyonlar, kamu kaynaklarının yasa dışı tüketimi, köylerin boşalması, üretim kayıpları, hayvancılık ve tarım sektöründe dışa bağımlı hale geliş ve iç üretimin düşüşü gibi önemli etkileri olmuştur.
Yasadışı Göçler : Ülkemiz tüm dünyadaki gelişimine paralel olarak 1980'li yıllardan itibaren siyasi ve ekonomik kaygılardan kaynaklanan yasa dışı göçe maruz kalmıştır. Genellikle transit şeklinde doğu ülkelerinden gelen gruplar ülkemiz üzerinden değişiklik yollarla Avrupa ülkelerine geçmeye çalışmaktadırlar.
Beyin Göçü : Türkiye'nin eğitilmiş iş gücünü başka ülkelere kaptırması süreci olarak nitelendirebileceğimiz Beyin göçü ülkemizde görülen bir diğer göç şeklidir. Gençlerimiz gittikçe artan bir oranda yabancı ülkelerde yaşama isteği duymaktadır. Ülkemizin nüfusu gittikçe gençleşmektedir. Nüfusumuzun, demografik bileşiminde yaşadığı değişikliklerle beraber gelecekte bölgenin en istikrarlı ve güçlü ülkesi olmasında bir araç olacağı açıktır. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında 3483 olan üniversite öğrencisi 1997 yılında 1.222.362 'e ulaşmış bulunmaktadır.89 Türkiye eğitim açısından o günlerden bu günlere çok büyük bir yol almıştır. 1925'te % 80'ini aşan okuma-yazma bilmeyenlerin oranı, 1990'da % 20' nin altına düşmüştür. İlkokul, ortaokul ve lise sayıları 1925'ten 1997 yılına kadar yaklaşık on misli artmış bulunmaktadır. Bu oran yüksek öğretim kurumlarında yüz misline ulaşmıştır.90 Ülkemizde üniversite eğitimi alan gençlere yeterli iş sahaları olmayışı sebebiyle uygun çalışma koşulu oluşturulamaymca, genellikle yabancı ülkelere yöneliş başlamaktadır. Bu şekilde ülkemizden yaklaşık her yıl 30.000 yakın öğrenci değişik yollarla yurt dışına gitmekte ve maalesef geri dönmek konusunda aynı kararlılığı göstermemektedirler.
2 .Türk Tarihindeki Göçler
2.1- Cumhuriyetin İlanından Önceki Göçler;
Cumhuriyet Türkiye'sinden önceki göç hareketleri Eski Türk Devletlerinde, Anadolu Türk Devletlerinde ve Osmanlı Devletinde olan göçler şeklinde üçlü bir ayrıma tabi tutulabilir. Eski Türk Devletlerindeki göçler; genellikle iklim, açlık, savaşlar, hastalık gibi etkenlerin ışığında şekillenmiştir. Bu tarihte yapılan göçler sosyolojik bir nitelik taşımamakta ve toplu halde yapılmakta idi. Yüzlerce çadırdan oluşan ve at gibi hızlı bir hayvan sayesinde seri şekilde düzenli olarak göçler gerçekleştirilmiştir. Kavimler göçü bu çağlarda yapılan göçlere en güzel bir örnek teşkil etmektedir.
Anadolu'da Türklerin yerleşmelerinden sonra görülen göçler, genellikle fetih ve güvenlik sebebiyle olmuştur. Yeni elde edilen topraklara devletin bünyesindeki hareketli topluluklar yerleştirilerek hem sınır güvenliği sağlanmış hem de hareketli topluluklar kontrol altında tutulmuş oluyordu. Mustafa Kemal Atatürk'ün 1932 yılındaki Tarih Kongresinde belirttiği gibi göçebelik; " Bugünün Türk çocukları biliyor ve bildirecektir ki, Onlar dört yüz çadırlı bir aşiretten değil, on binlerce yıllık ari, medeni yüksek bir ırktan gelen, yüksek kabiliyetli bir millettir " yüksek bir medeniyetin göstergesiydi91 Ziya GÖKALP'e göre de göçebelik hürriyet ve istiklali temin eden içtimai bir haldir92. Eski Türk devletleri hızlı şekilde hareket tarzı, olsa olsa devletin bekasını sağlayan önemli bir unsurdur.
Osmanlı İmparatorluğu devrindeki göçlerde imparatorluğun yapısı belirleyici etkendir. Küçük bir kasabadan bir imparatorluğa uzanan süreçte, göçlerin ilk yönü olarak Anadolu'dan başta Avrupa olmak üzere kuzeye, güneye ve doğuya doğru olmuştur. Her geçen gün sınırlarını genişleten imparatorlukta, ülke topraklarında hareket eden nüfus gücü imparatorluğun varlığını sürdürmesinde önemli bir rol oynamıştı. İmparatorlukta sınır güvenliklerinin sağlanması için, bilinçli olarak bir göç siyaseti yürütülmüştür. Osmanlı toplumunda konar göçer tabiri ile ifade edilen bu kesim, merkezi hükümetin denetimin dışında kalmaya çalışan fakat kendileri için düzenlenmiş bulunan kanunlar çerçevesinde hareket eden, il-ulus-boy-oymak-oba şeklinde sınıflandırmaya tabi tutulan ve şehirlerin et, yağ, yoğurt, tere yağ ve peynir gibi ihtiyaçlarını karşılayan ekonomik işlevleri olan hareketli bir nüfustur.
Osmanlının sınır güvenliğinde önemli bir rol oynayan göç hareketlerinden başka, fetihle elde edilen topraklara değişik topluluklar da yerleştirilmiştir. Fatih döneminde yaygın olarak başvurulan bu uygulama ile hem feth olunan topraklar vatanlaştırılmış, hem de İslamiyet Avrupa ülkelerine yayılmıştır. Denilebilir ki Osmanlı İmparatorluğunun göç siyaseti Balkanlar ve Avrupa toprakları üzerinde olmuştur. Osmanlı İmparatorluğunun yıkılma sürecine girişi ile göç ettirilen kesimlerin de Anadolu'ya tekrar geri dönüş süreci başlamıştır. 19. yy .da savaşlardan yenilgi olarak nasibini alan Osmanlı İmparatorluğu da 1877 - 1900 yılları arasındaki Balkanlardan Anadolu'ya göçleri yoğun olarak yaşamıştır.
Anadolu'ya 1870 ile 1900 yılları arasındaki göçler dört koldan gerçekleşmiştir. Birinci güzergah Balkanlar, ikinci olarak Kırım ve Kafkasya'dan, üçüncü olarak Batı ve Doğu Türkistan'dan son olarak ta İdil ve Ural yöresinden yapılmıştır. Bu göçlerle Anadolu'ya yaklaşık olarak l milyon insan gelmiştir.94 Göçlerin organizasyonu o yıllarda büyük bir problem oluşturmuş ve bunun için 1878 yılında Genel Göçmen İdare Komisyonu kurulmuştur. Komisyonun temel amacı, göçlerin organizasyonu ve göçmenlerin gittikleri bölgelere uyumunu ve meslek edinmesini sağlamaktı.
19. yy. da yapılan göçler, Anadolu'nun nüfusunun artmasına ve köy kent dengesinin de değişmesine yol açmıştır. Gelen göçmenler, boş alanlar üzerine yeni köyler kurulması yoluyla iskan ettirilmiş, bu ise köy-kent bileşimini köylerin lehine olarak bozmuştur. Yine göçler nüfusun bileşimi üzerinde de etkide bulunmuş ve orta yaşlılar ve erkeklerin sayısı artmıştır95. Göçmenlerin Anadolu'ya gelişleri ile tarım alanlarının kullanımı genişlemiş, tarımsal üretimde artışlar gerçekleşmiştir. Bu Üretim o tarihlerdeki hayvansal üretim miktarlarının bile önüne geçmiştir .
Göçmenlerin sayılarının artması üzerine Osmanlı İmparatorluğu, 1877 yılından itibaren göçmenleri köylerden başka, kent çevrelerindeki arsa ve arazilere yerleştirmek zorunda kalmıştır. Bu tarihlerde Balkanlardan Anadolu'ya yönelik dış göçler iç göçlerinde hazırlayıcısı olmuştur.
1878 - 1900 yılları arasındaki göçler büyük ekonomik sıkıntıya yol açarken ayrıca toplumsal gerginlik, yönetim zaafıyeti ve hukuki aksaklıklara yol açmıştır. Ülkenin dağılma süreci, savaşlar, ekonomik sıkıntılar, hastalıklar, açlık ve diğer etkilerle hem gelenler hem de ülkede dana önceden yaşayanlar büyük bir sıkıntı yaşamıştır. Ziraai açıdan yetersiz üretim ve kıtlık, askeri ve savaş harcamalarının artan boyutlara ulaşması ve savaş, dış borçlar, kapitülasyonların varlığı, ekonomik ve siyasi bunalımlar, isyanlar, toprak kayıpları bu döneme damgasını vurmuştur.
2.2 - Cumhuriyetin İlanından Sonraki Göçler
Cumhuriyetin ilanı ile beraber göç hareketlerini birbiriyle örtüşen dönemleri de içerecek şekilde ancak bazı temel özellikleri ile ayırt edebileceğimiz dört temel döneme ayrılabilir. Bunlar 1923 - 1950 dönemi, 1950 - 1960 dönemi, 1960 - 1980 dönemi,
QO
1980'lerin sonrası dönem bu dört dönemi oluşturur.
1923'ten başlayan ilk dönemde, önemli bir göç hareketi yaşanmamıştır. Kırdan kente ve kentten kente cılız bir göç söz konusu olmuştur. Evlilikler, memur tayini, okul gibi nedenler göçün temel sebebi olmuştur. Kentli nüfus 1927 - 1950' ye kadar ancak % 3 artış göstermiştir. Bu dönemde göç kapsamında görülen hızlı gelişmelerden biri yeni devletin kurulması ile azınlıkların ekonomik ayrıcalıklarının kaybetmesi sonucu ülkeden ayrılması, diğeri de Montrö anlaşması gereği nüfus mübadelesi ile Yunanistan'dan 30.000 civarındaki vatandaşımızın ülkemize gelmesidir". 1927 yılındaki yaklaşık nüfusumuz olan 13.648.000 kişinin, % 16'sı kentlerde ve % 84'ü kırsal alanlarda yaşamakta idi. 1950 yılına gelindiğinde nüfusumuz yaklaşık 20.950.000 kişi ve bunun % 19'u kentlerde ve de 81 'i kırsal kesimlerde yaşar halde idi.
Türkiye'de 1950'li yıllardan beri hızlanan köyden kente göç olgusu, bu dönemde ülkenin kırsal kesiminde görülen ekonomik ve toplumsal alanlarda görülen değişme ile başladığı ve gittikçe hızlanarak devam ettiği görülmektedir. 2 Dünya Savaşının bitimi ile Türkiye'nin dünya sistemine katılma çabaları, tarımın makineli ve modern hale geçmesi, geleneksel toprak sahipliği rejiminin değişmesi, toprakların miras vb. yollarla el değiştirerek zenginlerin ellerinde birikmesi, ulaşım alanlarındaki iyileştirilmeler100, bayındırlık alanlarındaki yatırımlar sebebiyle kırsal alanlardan kentlere doğru göç başlamış ve 1950'li ve 1960'lı yıllarda görülen iç göç ortaya çıkmıştır. Bu tarihlerde göçü hızlandıran diğer sebepler arasında nüfus artışı, tarımdaki düşük üretkenlik ve gelir yetersizliği, kırsal alanlarda görülen işsizlik, eğitim, evlilikler gibi sebepler gösterilebilir.
1950 yılından itibaren kentlerde nüfus artış hızı büyük oranlarda artmış, buna karşıt kırdaki nüfus artış hızı da düşmüştür. Kırsal alanda %o 21 civarında olan yıllık nüfus artış hızı %o 17.4'e gerilemiş ve şehirde ise %o 22.5'ten %o 55.7' ye çıkmıştır. Nüfus oranları ise 1950 - 1960 yılları arasında kırsalda yaşayanların oranı % 81'den % 74'e gerilemiştir. Bu tarihlerden itibaren gecekondulaşmada uyanmaya başlamıştır. Bu dönemde 50 binden fazla gecekonduda yaşayan 240 bin kişi, 1960 yılında 240 bin gecekonduya ve de l milyon 200 bin kişilik nüfusa ulaşmıştır.
1960 ile 1980'1İ yıllar arasındaki dönemde ise kentsel alanlarda yaşanan temel dönüşüm döneme damgasını vurmuştur. Sanayi kesiminin iş gücü ihtiyacı, kırsal alanlardan çıkış noktasını bulan aşırı bir işgücü arzı ile desteklenmiş ve kentsel alanlar bu talebi ne konut ne de diğer altyapı imkanları ile karşılayabilmiştir. Esas anlamda gecekondulaşma ve sorunlarının başlangıcı yine bu yıllara rast gelmektedir.
1960 ile 1970 yılları arasında kentten-kente göç önemli hale gelmeye başlamıştır101. Bu sebeple 1965 ile 1975 yılları arasında Cumhuriyet tarihinin en yüksek kentleşme oranı gerçekleşmiştir. Bu dönemde göç merkezleri İstanbul başta olmak üzere, Ankara, İzmir, Mersin, Gaziantep, Bursa, Adana, Sakarya, İzmit gibi illere olmuştur. Özellikle göç veren illerin analizi yapıldığında ise Sivas, Kars, Kastamonu, Trabzon, Rize, Giresun, Çorum, Malatya gibi iller en yüksek oranda göç veren iller gurubunu oluşturmuştur. Coğrafi açıdan esas göçün çıkış noktası belirtmek gerekirse bu bölge Karadeniz Bölgesidir.
1980 ve 1990'lı yıllar arasında temel bir toplumsal dönüşüm sergileyen Türkiye serbest piyasa ekonomisi kavramı ile tanışmış, küreselleşme sözcüğü yavaş yavaş ülke gündemine girmeye başlamıştır. İhracata yönelik büyüme olarak şekillenen ve Türk siyasal yaşamına ÖZAL'lı yıllar olarak geçen bu süreçte, ülke 1980 Askeri hareketi, daha sonra Turgut ÖZAL'ın İktidara gelmesi ile bayındırlık yatırımlarının artışı ile iletişim ve ulaşım koşullarının iyileşmesi, sanayileşmeye yönelik olarak hedeflenen büyüme hedefi ile küçük ve orta ölçekli sanayi tesislerinin artması ile göçler hızlanmaya başlamıştır. Yine bu dönemde 1990'lı yıllardan sonra Güneydoğu Anadolu'da terör olgusu önemli bir göç sebebi olmuştur.
Türkiye'de 1950'li yıllarda görülen sanayileşme çabalan, tarımda makineleşme gibi nedenlerle uyanan iç göç hareketine paralel olarak, 1960'h yıllarda başlayan ikinci bir olguda yurt dışına yapılan göçler olmuştur.
Batı Avrupa'ya göç, İkinci Dünya Savaşından sonra kalkınma sürecine giren Batı Avrupa ülkelerinin kendi işgücü eksikliklerini dışarıdan göç alarak gidermek istemelerinden kaynaklanmıştır. Bu süreçte ülkemizden Avrupa'ya ilk göç Almanya ile 1961 yılında yapılan bir anlaşma ile başlamıştır. Bunu daha sonra Avusturya, Belçika, Hollanda, Fransa, İsveç ile yapılan anlaşmalar ve göçler takip etmiştir. Avrupa'ya göç akımı Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Türkiye arasında 1963 yılında imzalanan Ortaklık Anlaşması ile hız kazanmıştır 102.
Bu tarihten sonra gelen hükümetler göçü desteklemişlerdir. İşçi göçünün teşvik edilmesi bu tarihten itibaren Türk Hükümetlerinin resmi politikası olmuştur.103 Bu politikanın arkasında, göçlerin işsizlik üzerindeki hafifletici etkisi ve işçilerin yurda soktukları dövizin ödemeler dengesi üzerindeki rahatlatıcı etkisi yatmaktadır. Türkiye'de 1960'lı yıllardaki ekonomisi içersinde işçi dövizlerinin önemli bir rolü olmaktaydı. 1974 yılında Federal Almanya'nın yürürlüğe koyduğu Aile Birleştirme Yasası ile işçilerimizin aile üyelerini de bu ülkelere götürmesine olanak sağlayan bir ortam yaratmıştır. Bu tarihten sonra işçilerimiz ailelerini de yurt dışına götürmüştür. İlk başlarda geçici olduğu gözüyle bakılan işçi göçü, işçilerin ailelerini de yanlarına almalarına olanak sağlayarak adeta bir aile yerleşmelerine dönüştüğü görülmüştür104.
Ülkemizden 1990'lı yıllardan sonra Balkan ülkelerine ve Doğu Bloku ülkelerine doğru Türk müteşebbislerin ucuz enerji, ucuz iş gücü, yatırım avantajları gibi kolaylıklarla yurt dışına göç ettikleri görülmektedir. Günümüzde Avrupa ülkelerinde sadece 2.5 milyonu Almanya'da olmak üzere 4 milyona yakın vatandaşımız yaşamaktadır. Türk vatandaşları, A.B. ülkelerine yapılan tüm göçlerin % 24.4'ünü oluşturarak Avrupa'nın en büyük göçmen kesimini oluşturmuştur.
Türkiye ayrıca yabancı ülkelerin vatandaşlarının göç ettikleri bir ülkedir. Balkan, Orta Doğu, Doğu, Kuzey Avrupa ülkelerinin vatandaşları değişik amaçlarla ülkemize gelerek yerleşmektedir. Bu amaçların irdelenmesinde ise genel sebepler; ülkelerin mevcut rejimlerinin değişmesi ve içerde tehlikeli bir muhalefet gurubu konumuna düşme, ülke içi veya sınır savaşları sebebi ile can güvenliklerinin ortadan kalkması, Kosova ve Bosna gibi ülkelerle olan tarihsel bağlar, göç veren ülke içinde baş gösteren etnik savaşlar, terör eylemleri, ucuz iş gücüne duyulan talep, ekonomik açıdan iş bulma, Türkiye'nin sahip olduğu bölgesel özellikler gibi sebepler göze çarpmaktadır105.
Avrupa ülkelerine yapılan göçlerin ekonomik ve sosyal yapı ve toplumsal değişme açısından değişik etkilere yol açmıştır. Göçler, Türkiye üzerinde kültürel çeşitlilik kazanılmasını sağlamıştır. Göçler ile; demografik ve sosyal yapı değişmeye başlamış,
siyasi kurumlar etkilenmiş, kültürlerin yeniden biçimlenmesi gerçekleşmiştir . Zira göç eden insanlarımız batı kültürü ve medeniyeti ile tanışmakta, batının değerleri içinde yaşamak zorunda kalmaktadır. Toplumsal yapıdan, ekonomik düşünce ve gündelik yaşama kadar bir çok yönden farklı olan batı kültürü, insanlarımızı ve yaşayışlarını etkilemiştir. Göçmen işçilerimiz batılı düşünce tipine, onların pratik siyaset ve ideoloji uygulamalarına maruz kalmakta, buna benzer uygulamalarında Türkiye'de görülmesini istemektedirler. Ülkelerine kesin dönüş yapan ya da tatil amaçlı gelen göçmenlerimiz Avrupa'nın giyimini, müziğini, teknolojik aletlerini, düşünce tarzını köylerine kadar sokabilmektedir. Gerçi bu durum Türkiye'nin 1980 öncesi dışa kapalı toplum ve üretim yapısı esnasında daha çok görülürken, bu gün iletişim ve teknolojik gelişmelerin memleketimiz de en ücra köşelere kadar girmesi ile bu durum ortadan kalkmıştır. Fakat 1960'lı yıllardan 1985'li yıllara kadar olan sürede "Alamancı ve ya Alamanyalı " teriminin toplumsal yapımızda ve gündelik yaşamımızda önemli bir rolü olmuştur.
3 - Ülkemizde Gerçekleşen Göçlerin Sebepleri
Ülkemizde görülen göçlerin belli başlı sebepleri; tarımda makineleşme ve köylünün topraksızlaşması, hızlı nüfus artışı, kır hayatının iticiliği ve kent hayatının çekiciliği, bayındırlık ve ulaştırma alanında yapılan yatırımlar, eğitim, tayin, güvenlik, töre, köy yapımızın varlığı gibi pek çok sebepten kaynaklanmaktadır.Göçle şehre gelen ailelerde de kırsaldaki gibi çocuk sayısının yine yüksek olduğu tespit olmuştur. Buradan da ailelerin hala çocuk konusunda kırsaldaki eğilimlerinin sürdürdükleri sonucuna varılmıştır. Çayırbaşmda aileler hala yüksek oranda çocuğa sahiptir,
III - SONUÇ VE ÖNERİLER
Göç, Türkiye'nin 1950'li yıllardan sonra ortaya çıkan bir gerçeğidir. Bu tarihlerden önceki gerçekleşen göçlerin sebebi, tayinler, evlilik, eğitim gibi çok kısıtlı sebepler iken 1950'li yıllardan itibaren artan nüfusla birlikte, tarımda makineleşme, tarımsal işgücü fazlalığının ortaya çıkması, tarım gelirlerinin düşük düzeyde kalması tarım dışı faaliyetlerin (endüstri, hizmet) canlı hale gelişi, kırsal alanların itici özelliklere şehirlerin ise çekici görünüme sahip olması, karayolları ve ulaşım ağının gelişmesi, kentlerde yeni iş kollarının ortaya çıkışı ve yoğun düzeyde istihdam gerektirmesi, eğitim seviyesinin yükselmesi, kamulaştırma, terör, kan davası, evlilikler, başlık parası, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, şehirlerin rant imkanlara sahip olması sebebiyle kolay yoldan para kazanabildiğine duyulan inanç, yabancı ülkelerin iş gücü ihtiyacı gibi nedenler göç sebebi olmuştur.
Türkiye'nin göç şekli ise; en bariz olarak kırsaldan kentlere göç şeklinde olmuştur. 1980'li yıllara kadar genellikle bu şekilde süren göçler, 1980'li yıllardan sonra ilçelerden kentlere, hatta şehirlerden büyük kentlere göç şeklinde gerçekleşmeye başlamıştır, ülkemiz çok çeşitli tipte göçlere sahne olmaktadır. Fakat Türkiye'nin hakim
göç tipi iç göçtür. Bunun haricinde mevsimlik göç, yurt dışı göçü, beyin göçü, yasadışı göçler de son 20 yılda ülkemize sıkça görülmeye başlayan göçler olmuştur. Ülkemizde 1960' h yıllardan itibaren de yurt dışına işçi göçü yapılmaya başlanmıştır.
Yoğun ve düzensiz göçler, en başta büyük şehirlerde içinden çıkılamaz hale gelen konut, trafik ve ulaşım, çevre kirliliği, görüntü ve ses kirliliği, kentsel işsizlik, kamusal alanların yağmalanması, yeşil alanların hızla tüketilmesi, anomileşme ve alt kültürlerin oluşması, artan suçluluk oranlan gibi derin etkilere yol açmıştır. Göçün, göç veren yerler açısından da, kaynakların atıl hale gelmesi, üretim kayıplarının yaşanması, tarım ve hayvancılığın gitgide azalması ve köylerin boşalması şeklinde olumsuz etkileri olmuştur.
Göçün sosyal etkileri de vardır. Kent kültürünün oluşması, kentleşmenin meydana gelmesi, kültürel çeşitlilik oluşması, kentsel işsizlikler, gecekondu gibi alt kültürlerin oluşması, aile ve diğer toplumsal kurumlarda hızlı bir değişim ve cemiyet tipi toplum yapısına geçiş göçün meydana getirdiği sosyal değişmelerden bazılarıdır.
Göçün sosyal etkilerinden biri de geleneksel ailemiz üzerinde meydana getirdiği değişiklerdir. Kırsal kesimlerden başlayan göçler sonucunda büyükşehirlerde geniş aile yapısı türlü değişiklere uğramaktadır. Tez çalışması göç ve göç sonucu aile de gerçekleşen belli başlı değişiklikleri tespit etmeye yönelik yapılmıştır. Tez çalışması anket çalışması ile desteklenmiştir. Tez çalışmasının anket kısmında ailedeki değişim tespitte; göç sonucu ailelerin tutumları ve karar alınma süreçlerinde daha demokratik bir ortamın oluştuğu, tutucu eğilimlerin azalacağı, şehre gelindikten sonra gençlerin evlilik konusunda kırsal alandaki tutuculuğu bıraktığı, arkadaş yada iş grubu gibi ortamlardan eş seçeceği ve görücü usulüne son derece karşı oldukları, hemşehri ve akrabaların kente gelinirken ailelere referans oldukları ve de her konuda önemli bir yardım kaynağı olduğu, şehre gelinmesi ile berber bu tür kesimlerle ilişkilerin daha da sıklaştığı, ailelerde çocuğun daha değerli olduğu ve şehre gelindikten sonra kız ve erkek çocuk konusunda ayrımcılığın azalmaya başladığı, kadınların göçten sonra çalışma yaşamına girme konusunda istekli oldukları, erkeğin ise eşin çalışması konusundaki olumsuz tavrının sürdüğü, yaşlıların kırsaldaki üstün ve göreceli konumlarını kaybettiği, çalışanların aile içinde kararlarda yaşlılardan üstünlüğü ele geçirdiği, ailede demokratik eğilimlerin güçlendiği, şehre gelinmesi ile beraber şehirleşme eğilimleri güçlenmekte, şehir türlü olumsuzluklarına rağmen şehir sevilmeye başladığı hipotez olarak kabul edilmiştir.
Bu hipotezler doğrultusunda Tez çalışmasının anketinde sorulan sorular sonucu alınan yanıtlardan aşağıdaki değerlendirmeler tespit edilmiştir.
Ailenin tutum ve kararlarında demokratik eğilimler gözükmektedir. Aile büyükleri gençlere karşı daha serbest davranmakta fakat ne yapacaklarım da bilmek istemektedir. Gençlerin gözünde anne babaları gelenekçi tavırlarını sürdürmektedir. Gençlerin ailede en çok değişime uğramış kesim olduğu söylenebilir. Özellikle evlilikler konusunda mevcut tabuları yıkarak köken gibi bir unsur aramadan iş, okul, mahalle v.b. çevrelerden tercihlerde bulunmaktadır. Gençlerin en sert tepkisini ise görücü usulü evliliklerde görmekteyiz. Yaklaşık % 90 oranında görücü usul reddedilmiştir. Oysa aile büyüklerinin tamamına yakını görücü usulü ile kendi memleketinden evlenmişlerdir. Yine gençler üzerinde ortaya çıkan bir bulgu da ailelerinden ayrı bir evde yaşamak istememeleri olmuştur.
Ailede yaşlıların aile içersindeki değeri yüksek oranda çıkmıştır. Ailelerin hala yarıya yakım yaşlıların kararlarının, her zaman doğru ve isabetli kararlar olduğunu dile getirmiştir. Yaşlılar da buna paralel, çok önemli kararlarda (Boşanma v.b.) devreye girmektedir. Ancak aile harcama gibi temel tüketici davranışlarında ortak karar almakta, eşler, çocuklar da bu tür kararlarda devreye girmektedir.
Ailelerin gözünde çocuklar daha değerli hale gelmesine rağmen, erkek çocuk konusunda ayrımcılık sürmektedir. Yine aile büyüklerine göre kırsal alandaki çocuklar anne-babasına daha bağlı ve şehre gelinmesine rağmen çocuklarım yeterli şekilde eğitememektedir.
Çalışma hayatı konusunda da ilginç sonuçlar ortaya çıkmaktadır. İlk olarak erkeklerin büyük bir kısmı, eşlerini çalıştırmak istememekte buna karşıt kadınların % 90'ı çalışmayı istemektedir. Bu konuda ilginç bir tespitte; çalışan bayanların çalışma hayatı ile özgürleştikleri gibi bir fikri taşımadığı ve iş hayatını sadece sorumluluk olarak görmelerini belirtmeleridir.
Ailelerin göç sonucunda, İstanbul'a karşı psikolojik bir sevgi beslemekte, çocuklarının bu şehirde yaşamalarını istemekte olduğu ortaya çıkmıştır. İstanbul'a gelinme sebebi ekonomik kaygılardan kaynaklanmaktadır. Ancak gelinen memlekette çalışma imkanı sunulsa bile geri dönülmek istenilmemektedir. Şehre gelinme konusunda göç kararı ortak şekilde alınmış ve hayata geçirilmiştir. Şehre gelindikten sonra akraba ve hemşehrilere karşı önemli bir rol atfedilmekte, onlardan maddi ve manevi pek çok konuda destek alınmaktadır. Şehre gelindikten sonra Moda Ailelerin mevcut şartlarının kötü olması sebebiyle takip edilememektedir. Yine anket sonucunda kitle iletişim araçları aileyi etkilediği yönünde ailelerde kuvvetli bir inanç tespit edilmiştir.
Yukarıda ki sonuçlar çayırbaşı mahallesinde yapılan anketinden genel yapılan tespitleri oluşturmaktadır. Görüldüğü gibi göç sonucunda ailelerimizde olumlu -olumsuz değişik etkiler ortaya çıkmıştır. Önemli etkileri olan göç hareketlerini ülkenin kalkınmasında ve gelişmesinde dinamik bir unsur olabilmesi içinse aşağıdaki şekilde öneriler sıralanabilir.
Göçün, kentlerimizde, toplumumuzda ve aile yapımızda meydana getirdiği etkilerini ortadan kaldırmak konusunda şüphesiz ki hükümete ve yöneticilere önemli görevler düşmektedir. Göçleri ülkenin dinamik bir unsuru haline getirebilmek için değişik yollar izlenilebilir. Şüphesiz ki göç, Türkiye'nin son 50 yılına damgasını vurmuş, son 20 yıl içinde de büyük çapta sorunlara yol açmış en önemli sosyal problemlerinden biridir. Bu başa çıkılamayan ve yasal olarak ta doğrudan engellenemeyen göç hareketin önüne uzun vadeli ve kararlılıkla uygulanan merkezi politikalarla geçilebileceği muhakkaktır. Temelde ekonomik kaygı sebebiyle yerlerini yurtlarını terk eden milyonları geri döndürmek imkansız olsa da, uygulanabilecek başarılı ekonomi, tarım, istihdam, konut ve bayındırlık politikaları sayesinde gelecekte yurtlarından kopacak milyonların önüne geçilebilecektir. Göçleri kısa vadede önlemek için, insanları kırsal alanlardan kopartan nedenlerin ÖNüne geçmek gerekmektedir. Türkiye'nin jeopolitik konumu ve uygun şartlarından
dolayı modern bir tarım ülkesi olma şansı hep vardır. Sanayi gayretlerinin ön plana çıkması ile unutulan tarım ve Türk köylüsü, belki de kalkınma gayretlerinin ateşleyici gücünü oluşturabilecektedir. Türkiye unuttuğu tarım potansiyeline geri dönmek zorundadır. Başarılı bir tarım politikası, hem şu an gittikçe artan tarım ürünü ithalinin önüne geçmesinde hem de bölgedeki ülkelere ihracat yapılmasında vazgeçilmez İlk araçtır. Türkiye yüksek miktarda su potansiyeline sahiptir. Fakat hala pek çok bölgemizde sulama iklime bağlıdır. Güneydoğu Anadolu Projesinde (GAP) olduğu gibi eğer yeterli sulama şartları İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde sağlanabilirse tarımsal verimlilik artacaktır.
Türkiye bir tarım ülkesidir. Fakat tarım modern usullere göre yapılamamaktadır. Uygun tohum, gübre, sulama, vitamin, ilaç gibi modern usullerden ziyade geleneksel yöntemlerinin kullanılması sebebiyle kaliteli ürün alınmamaktadır. Tarım arazilerimiz her geçen gün değişik nedenlerden ötürü küçülmekte yada başka amaçlar için kullanılmaktadır. Bunların başında konut, endüstri tesisi yapılması, erozyon, çoraklaşma, miras yoluyla küçülme sayılabilir. Toprak kaybımızın önüne geçmek acil çözüm bekleyen bir sorunumuzdur. Yasal düzenlemelerle, miras ve toprak rejimimiz güçlendirilmesi gereken bir durumdadır. Türkiye kalkınma planlarında bölgeler arası tutarlılığı da gözeterek entegre halde bir kalkınma hamlesi başlatmalıdır. Yatırım planlarında gelişmenin belli birkaç il ile sınırlandırılması uygulamasından vazgeçilmelidir. Bunun yerine her bölgenin birer gelişme modeli oluşturularak, ulusal düzeyde bir program bünyesinde birleştirilmelidir.
Merkezden yönetimi oldukça güçlü şekilde uygulamaya çalışan hükümet yerel hizmet baskısına artık dayanamamaktadır. Bu yüzden yerel girişimlere ve yerel yönetimlere destek verilmelidir. Siyaset amaçlı yatırımların varlığı ile ülke her seçim döneminde yeni yeni mahalle, semt. ilçe ve illerle karşılaşmaktadır. Popülist politika uygulamaları ve hükümetlerin seçmen bölgelerine ayrıcalıklı tutumları belirli bölgelerin endüstri tesisleri ve kamu kurumları ile dolmasına yol açarken, diğer bölgeler hem ihtiyacı olan yatırımlardan, hem de bütçe kaynaklarından mahrum kalmaktadır. Bu tür seçmen yatırımları göçe ivme kazandırıcı bir nitelik taşımaktadır. İlkeli şekilde bir siyaset izlenmelidir.
Büyük şehirlerimizin sahip olduğu sıkıntılar incelendiğinde; genellikle sorunların benzer olduğu ve gelecekte pek çok soruna da benzer şekilde kaynaklık edeceği yorumu yapılabilir. Her gün sanayi mahalleleri ile çepeçevre sarılan kentlerimizin etrafında oluşan tablo, sefalet, artan suçluluk oranları, yetersiz kamu hizmeti, arazi yağması, sistemden dışlandığını hisseden insanlardır. Göçler sadece fiziki değil, sosyal sorunlara da yol açmaktadır. Artan işsizlik sebebiyle suçluluk oranlarının artışı, anomileşme, alt kültür oluşması, yabancılaşma, kültürde ve ahlaki değerlerde zafiyete yol açma bunlardan bazılarıdır. Aile yapımızın ve geleneksel Türk ailesinin varlığını korumak geleceğimizi açısından önem arz etmektedir. Aile Türk milletinin geleceğinin sigortasıdır. Bu yüzden ailenin varlığını ortadan kaldıran etmenlerin önüne geçilmeli, yasal olarak güçlendirilmeli, medya gibi çok önemli bir aracında desteğini alarak ailenin önemi, mahiyeti, faydaları sürekli kamuoyunda vurgulanmalıdır.
Aile konusunda gelişmiş ülkelerin mevcut sıkıntılarını göz önüne alırsak Türkiye sanayileşme gayretleri uğruna milli ve manevi değerlerini yok etmemelidir. Milli ve manevi değerler sürekli güncel tutulmalıdır. İlk olarak ailenin birlikteliğini ortadan kaldıran boşanma hukuken zorlaştırılmalıdır. Ailenin kurulma işlemleri, aile içindeki miras rejimi, eşlerin hak ve sorumlulukları yasalarla sıkı çerçeve içine alınmalıdır.
Şehirde yoğun kent işsizliğine, kırsal da ise atıl kaynakların varlığına ve üretim kaybına sebep olması bakımından göçlerin gelecekte en ciddi sorunumuz olacağını söylemek mümkündür. Bu konuda alınabilecek olası bir tedbirde, Başbakanlık bünyesinde göç işlerini düzenlemek ve göçmenlerini tekrar yurtlarına döndürecek politikaların tespit ve uygulamasını sağlamak üzere genel müdürlük şeklinde bir teşkilat yapısı oluşturulması olmalıdır. Büyük şehre göç ettiren nedenlerin ortadan kaldırmayı amaçlayan, göçmenleri yurtlarına tekrar çekmeyi hedefleyen böyle bir teşkilatın varlığı göçleri kontrol altına almayı sağlayacaktır.
Aile, kadın ve çocuk konusunda modern gelişmeleri takip edebilecek, gerekli fiziki şartları temin için çalışmalarda bulunacak, eğitim ve mesleki formasyon kazandıracak bir bakanlık kurulması da Türkiye için büyük bir gerek haline gelmiştir. Yeterli finansman yoluyla da desteklenecek bu bakanlık, kadınlarımızın bilinç düzeylerini yükseltmede, eğitmede ve mesleki formasyon kazandırma konusunda Önemli görevlen yerine getireceği muhakkaktır.

[Satan22]

güzel paylaşım sağol...

[RoN@hi]

GöçLerin en ßüyük ve önemli sebeplerinden ßiri ekonomi ve i$ imkanlarıdır.
ÜLkemizde ßugün ßeLirLi ßöLgedeki $€hirLer geLi$tiğinden ßu ßöLgeLere yerLe$me isteği fazLacadır.HaL ßöyLe oLunca göç aLan ve göç veren yerLerde olumsuz durumlar meydana gelmektedir.Aslında ßütün $ehirLere gereken miktarda yatırım yapıLıp gereken ko$uLLar sağlanırsa(sosyaL,ekonomik,küLtüreL,vs.) göç oLayLarının çok fazLa ya$anmayacağı kanaatindeyim.
SağoL payLa$ım için.