Agatha Christie POLİSİYE ROMANLARININ EN BÜYÜK DUAYENİ...
Yeni kitaplarda iki polisiye metin üzerinde durunca, eski kitapları da aynı konuya ayırmak anlamlı olur diye düşündüm. Ve tabii, aklıma ilk gelen isim, her ne kadar “yüksek edebiyat” ile karışık polisiyeden hoşlanan bazı okuyucular için “derinlikli” olmasa bile, bu türün kraliçesi Agatha Christie oldu. Agatha CHRISTIE(1890-1976), cinayet edebiyatının “ölüm düşesi” diye anılır. 1926 yılında başlayan edebiyat yaşantısında, bir çoğu sinemaya da aktarılan 84 roman yazdı. Bir kaç ay önce, ölümünden yaklaşık 20 yıl geçtikten sonra, hiç yayınlanmamış 7 öyküsünü okumuştık Altın Kitaplar’dan. Geçtiğimiz hafta ise, 1934’de sahnelenmek amacıyla yazdığı, ve ilk kez kitaplaştıran “Acı Kahve”siyle tanıştık. Bu yazı ise, belirli bir romanını değil, genel olarak Agatha Christie’yi tanıtmayı amaçlıyor.
Klasik Polisiye Metin Detektif romanının klasik biçiminin öncüleri E.A.Poe ve Conan Doyle’du. Poe ve Doyle için asıl konunun, suç ve cinayetten önce, “esrar” olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Onların ilgi alanları toplumsal veya hukuksal düzeyleri irdelemek değil, analitik çözümlemeler yapmak, rasyonel aklın sınırlarını zorlamaktı (bu nedenle, polisiye edebiyat Aydınlanma düşüncesinin bir ürünü olarak da gösterilir). Bu yazarların açtığı yoldan gidenlerin yoğunlaştığı iki paylaşım savaşı arasındaki yıllar –1920’den 1940’lara kadar olan dönem- polisiye edebiyatın “altın çağı”dır. “Altın Çağ” boyunca, A.Christie, D.Sayers, Chesterton, Van Dine, J.D.Carr, Ellery Queen gibi ustaların ard arda sıralanan eserleri ile, esrarın yanı sıra cinayeti de konu alan “klasik polisiye roman”, bir tür olarak şekillendi.
Klasik dönem metinlerinin ortak özelliği olay, zaman, mekan birliğini gözeten kurgularındadır. Belli bir mekanda ve kısa bir zaman içinde, az sayıda karakter cinayet olayı etrafında bir araya gelirler. Cinayetin çözümü, genellikle profesyonel olmayan detektif tarafından “beyin fırtınası” ile çözülür. Poe ve Doyle’da olduğu gibi, aklın üstünlüğü öne çıkarılır. Olayların düzgün bir sıralama -zaman akışı- ile birbirini kovaladığı ve bakış açısının birinci ya da ikinci tekil şahsa göre düzenlendiği anlatı tarzı olarak adlandırılan klasik gerçekçi metin, neredeyse bütün polisiye yazımına egemen olmuştur. Bu anlamda, polisiyelerin dili birbirine çok yaklaşır.
Agatha Christie Uslubu İyi bir polisiye yazar, “oyunu kuralına göre oynayandır”. Bu kural, “aldatmadan şaşırtmadır”, ve A.Christie, bütün detektif romanları yazarları içinde, kuralın en başarılı temsilcisidir. Elbette, 500 milyonluk dünya satışı ile, alanının tartışmasız birincisi, kraliçesi olduğunu da eklemek gerekiyor. “Ölüm düşesi”, Türkiye’de uzun yıllar çok popüler olmuştu, öyle ki, adlarını bilmediğimiz bazı yerli yazarlarımız tarafından, sahte Christie romanları bile yazıldı, yayınlandı. Polisiye romanlar üzerine çalışmaları ile tanıdığımız Erol Üyepazarcı ile yapılan söyleşiden aktarıyorum, yazarın 84 özgün romanı olmasına rağmen, Üyepazarcı’nın arşivinde –Türkçe basılı- yüz otuz adet ayrı ve A.Christie imzalı kitap bulunuyor.
Agatha Christie, klasik polisiyelerin eski yunan trajedyalarından aldıkları olay, zamandan ve mekan birliğini tekrarlar. Bir tek olay –cinayet- etrafında, kapalı bir mekanda ve dondurulmuş bir zaman kesitinde olup biter her şey. Bu anlamda, öykünün hangi tarihte, hangi ülkede olup bittiği ilgi dışıdır. Aksi takdirde, yazarın yaşadığı sürece yinelediği kahramanının nasıl olupta yaşlanmadığı, sözkonusu ülkenin, kentin mekansal değişimlerinin öyküye yansıyış biçimi bir sorun olurdu. Yaklaşık 40 yıllık bir zaman diliminde, Agatha Christie'nin ünlü dedektifleri Hercule Poirot ve Miss Marple neredeyse hiç değişmediler. Mesela, “Acı Kahve”nin yazılış tarihi 1934, ve Hercule Poirot; “emekliydi gerçi, ama karşısına ilginç bir dava geldiğinde, ara sıra bu emekliliği bir kenara bıraktığı olurdu (...) Poirot’un yaşıtları, hatta daha gençler ölme çağına dayandığından, ölüm ilanlarını okumak da ruhunu karartıyordu” sözleriyle tanıtılır. Hercule Poirot’un olağanüstü yaşamı, bu tarihten itibaren 41 daha sürer.
Yazarın öykülerinin büyük çoğunluğu İngiliz kırsalında geçer. Soylu, ya da zengin sınıfa mensup insanların evleri seçilmiştir (“Acı Kahve”nin de bu genellemeye uyduğunu hemen belirteyim). Zaman zaman yabancı bir ülkenin, uçak, gemi, tren gibi araçların da, olay mahalli olduğunu görsek bile, kahramanlarımız yine İngiliz, mekan yine kapalıdır. Agatha Christie, kapalı mekanın sıkıcılığından kurtulmak için, okuyucusunu dışarı çıkarır, tarihi ve turistik yerlerde gezdirir, ama bunlar yalnızca öyküyü renklendiren aksesuarlardır.
“Acı Kahve”, yazarın en sevdiği cinayet aracı olan zehir kullanımına dayalı bir roman. İyi bir Agatha Christie okuyucusu, hangi zehrin insanları nasıl etkilediği üzerine bir hayli bilgilidir. Arsenik ve siyanür gibi herkesin aşinalığı olanların dışında, adını ilk kez onun sayesinde duyacağınız organik ve sentetik egzotik zehir çeşitleri ile tanışabilirsiniz. Kanlı ve kaba öldürme sahnelerine hiç rağbet etmemiştir. Zaten, estetize edilmemiş bir cinayet, Hercule Poirot gibi “snob” bir detektifinin de ilgisini çekmezdi!
“Ölüm Düşesi” için toplumsal eleştirinin söz konusu olmayacağını tahmin etmişsinizdir. Onun detektifleri için, ne olursa olsun, cinayet kötü bir eylemdir ve mutlaka cezalandırılmalıdır. Özel detektiflerden çok daha acımasızdır onlar. Cezanın mutlaka polis ve adalet tarafından yerine getirilmesi de gerekmez. Poiriot, biraz sempatisi varsa, katilin intihar etmesine izin verebilir. Son macerasında, hiç cezalandırılmamış bir “kötü”yü bizzat öldürür, ve kendisi intihar eder. Bu açıdan bakıldığında, yazarın romanları protestan inancını taşıyan teolojik metinlerdir. Bütün Agatha Christie metinleri arasıda suçun cezasız kaldığı tek istisna, “Şark Ekspresinde Cinayet”dir. Ama, insaf edelim biraz; oradaki katil de gerçekten büyük bir kötülük yapmış, küçük bir çocuğu fidte için kaçırdıktan sonra öldürüp ailenin mahvına neden olmuştu.
1934 yılında yazılmış “Acı Kahve”yi okurken, yazarın bir çok öyküsü ile benzerlikleri hemen farkedeceksiniz. Aslında bütün Christie metinleri ve kurguları, birbirlerine -özellikle karakter davranışları olarak- benzerdir. Çünkü o, korku, intikam, hırs, kıskançlık, maddi tutkular gibi insani özelliklerle hareket ettirir kahramanlarını.Elbette, sonraki yıllarda ustalağı artmış, daha karmaşık ve psikolojik derinlikli polisiyeler yazmıştı. Öykülerinden oluşan “Işıklar Sönünce” ve sahnelenmek amaçlı “Acı Kahve”, yazarın hayranlarının beklentilerini karşılıksız bırakmıyor, ama, eğer onu yeterince tanımıyorsanız, klasikleşmiş romanlarından bir tanesini, mesela “On Küçük Zenci”yi veya “Şark Ekspresinde Cineyet”i okumanızı öneririm.
Fyodor Mikhailoviç Dostoyevski 30 Ekim 1821’de Moskova’da babasının bir doktor olarak görev yaptığı Yoksullar Hastanesi’ne ait bir apartmanda doğdu. 1837’de annesinin ölümünün ardından babasının yanından ayrılarak St. Petersburg’a taşındı ve orada Askeri Mühendislik Okulu’na kabul edildi. Bir sınıf arkadaşı onun için "sürekli kendisini ayrı tutardı, hiçbir zaman arkadaşlarının eğlencelerine katılmazdı, ve genellikle bir köşede elinde bir kitapla otururdu" diye anlatıyordu. Yurtluğunda düzensiz bir yaşama çekilmiş olan ve oğluna düzenli bir gelir sağlamayı reddeden babasının tutumu Dostoyevski’nin bu hastalıklı içe-kapanıklığını daha da ağırlaştırdı. Bir keresinde, Dostoyevski babasına ilgisizliği yüzünden hakaret dolu bir mektup gönderdi; ama baba Dostoyevski yanıt vermeye fırsat bulamadan serfleri tarafından öldürüldü. Ailesi içerisinde söylendiğine göre, daha sona ona bütün yaşamı boyunca acı çektiren sara nöbetlerinin ilkini bu dönemde geçirmişti.
Mühendislik Okulundaki sınavlarının ardından, Dostoyevski üsteğmenliğe getirildi. Ama 1844’de cebinde üzerine "sivil giysi alacak parası" bile olmayan Dostoyevski kendini yazın sanatına adamak için görevinden ayrıldı. 1846’da ilk romanı İnsancıklar’ın çıkışıyla, genç yazarlar arasında en büyük gelecek vaadedeni olarak görüldü. Eleştirmen Belinsky aracılığıyla "birçok önemli kişi" ile tanıştı ve "yazın dünyasında nasıl yaşanacağı konusunda kapsamlı bir ders" aldı. Ne var ki başarısı kısa sürdü. İnsancıklar’ı izleyen birkaç romanı kötü eleştiri aldı ve Dostoyevski, Belinski’nin salonundan uzak durmaya başladı, çünkü orada özellikle daha önceleri ona karşı "dosttan da öte" olmuş olan Turgenyev’in de katıldığı sürekli alaylara konu ediliyordu.
Ama bu sırada başka bir küme ile ilişkisini sürdürdü. Petrashevski'nin öncülüğündeki gençlerden oluşan bu kümedekiler, Fransız toplumcularını incelemek ve Rusya’daki toplumsal ve politik reformları tartışmak için biraraya gelmiş ilericilerdi. 1848’i izleyen tepki dalgasında “Petrashevski çevresi”nin üyeleri tutuklandı ve yalancı idam ile sonuçlanan bir soruşturmadan sonra Dostoyevski, Omsk’ta bir ceza kolonisine gönderildi. Hapisanede, "yeraltına gömülü bir insan” gibi yaşadığını yazdı. "Yakınımda içten bir konuşma yapabileceğim tek bir varlık" yoktu. "Soğuğa, açlığa ve hastalığa dayandım. Ağır işlerden sıkıntı çektim, ve salt iyi bir aileden geldiğim için bana diş bileyen mahkumların nefreti sürekli üzerimdeydi." Bu acılı durum sarasını daha da ağırlaştırdı ama "kendi içime kaçış ... meyvalarını verdi." 1854’de cezasını tamamlamak için bir asker olarak Semipalitinsk’e gönderildi. Beş yıl sonra, arkadaşlarının yardımı aracılığıyla cezası kaldırıldı.
St. Petersburg’a dönüşü üzerine Dostoyevski, Ölüler Evi ve Ezilenler’i yayınladı. Aynı dönemde ağabeyi Mikhail ile birlikte Zamanlar adında başarılı bir dergi kurdu. Ne var ki 1863’te bir yanlış anlama sonucunda hükümet tarafından kapatıldı. Dostoyevskilere yayınlarının adını değiştirerek Çığır adı altında yeniden çıkarma izni verildi, ama yeni yayın kamunun dikkatini çekmeyi başaramadı. 1846’da Mikhail öldü ve yaklaşık bir yıllık bir çabadan sonra Dostoyevski dergiyi yayımlamaya son verdi. Kendini borçların altında ve ağabeyinin ailesini geçindirme sorumluluğu karşısında buldu.
Çığır’ın başarısızlığı Dostoyevski’nin daha sonraki tüm çalışmasında izini bırakan bir kişisel bunalımla çakıştı. Sibirya’dayken akıllı ama ahlaksız bir okul öğretmeninin dul karısı olan Maria Dimitrievna Isaev ile evlenmişti. Evlilik ikisine de mutluluk getirmedi ve St. Petersburg’a döndükten kısa bir süre sonra Dostoyevski, Polino Suslova adında kösnül ve saldırgan bir kadınla yakın ilişkiye girdi. Polino Suslova onun çalışmasını ciddi bir şekilde etkilemiş ve kumara karşı sinirceli tutkusunu kışkırtmış gibi görünür. Polina ile birlikte Rusya’dan ayrı olduğu bir sırada Dostoyevski’nin karısı hastalandı ve ağabeyinin ölümünü üç ay önceleyen ölümü onu Yeraltından Notlar (1864) olarak bilinen itirafı yazmaya götürdü.
İzleyen yıllarda Dostoyevski sürekli sara, yoksulluk ve kumarbazlığına eşlik eden bir endişenin sıkıntısını çekti. Parasal yükümlülükleri yüzünden yayıncılarla yıkıcı sözleşmeler imzaladı ve onlar tarafından Suç ve Ceza (1866) ve Kumarbaz (1867) gibi yapıtları olağanüstü bir hızla yazmaya zorlandı. Bunlardan ikincisi üzerinde çalışırken Anna Grigorievna Snitkin adında bir sekreter tuttu ve aynı yıl onunla evlendi. Romancı olarak başarısı alacaklılarının bir bölümünü susturmasını sağladı, ama bu "diğerlerini o kadar kızdırdı ki" suçlamalardan kurtulmak için St. Petersburg’tan ayrılmak zorunda kaldı."Her zaman yabancı bir ülkede bir yabancı” olacağı yakınmasına ve "yazma yeteneğini bütünüyle yitireceği" korkusuna karşın, yurtdışında yaşadığı dört yıl yaşamının en üretken yılları oldu. Cenova ve Vevey’de Budala’yı (1868-69); Dresden’de Ebedi Koca (1870) ve Ecinniler’i (1871) yazdı.
Sürgündeyken Dostoyevski "gazete gibi bir şey" çıkarmayı ve bu yolla kanıları konusunda “bir kez olsun son sözü söyleyebilmeyi” tasarlıyordu. Tasarısını 1876’da Bir Yazarın Günlüğü’nün basımıyla uygulamaya koyuldu. Bunda Zamanlar’da başlatmış olduğu ulusal ve demokratik Hıristiyanlık öğretisini genişletti. Bu etkinliğinin sonucunda bir gazeteci olarak sözü geçer biri oldu ve son yıllarını göreli olarak daha iyi bir ortamda geçirdi. 1877’de Büyük bir Günahkarın Yaşamı adında çok büyük bir diziyi oluşturmak için yayıma ara verdi. Bu "bütün yaşamım boyunca bana bilinçli ya da bilinçsiz olarak işkence etmiş olan” Tanrı’nın varlığı sorunuyla ilgili bir çalışmaydı. Bitirdiği çalışmanın biricik bölümü olan Karamazov Kardeşler 1880’de basıldı.
O yıl Rus Yazını Dostları Toplumu’nun Moskova’daki Puşkin anıtının açılışında konuşma yapması için onu çağırısıyla çağdaş ünü doruğa ulaştı. Konuşmayı bitirdiği anda, "batılı" düşünceleri uzun süre kişisel çatışma kaynağı olmuş olan Turgenyev bile "beni öpücüklere boğmak için yanıma geldi ... ve yineleyerek büyük işler yaptığımı bildirdi" diyordu.
Dostoyevski sonraki yıl 28 Ocak’ta öldü. Cenazesi toplumsal bir gösteri için fırsat oldu.
Eserleri :
31 edebi eseri yayımlanmıştır.
01. Bednye Lyudi (İnsancıklar - Poor Folk) 1846 02. Dvoynik (Öteki - Double) 1846 03. Gospodin Prokharçin (Bay Prokharçin - Mister Prokharchin) 1846 04. Roman v Devyati Pismakh (Dokuz Harfte Roman - A Novel in Nine Letters) 1847 05. Khozyavka (Ev Sahibesi - The Landlady) 1847 06. Polzunkov 1848 07. Slaboye Serdtse (Bir Yufka Yürekli - A Faint Heart) 1848 08. Çujaya Jena i Muj Pod Krovatyu (Başkasının Karısı - Another Man's Wife and the Husband Under the Bed) 1848 09. Çestni Vor (Dürüst Hırsız - An Honest Thief) 1848 10. Yolka i Svadba (Noel Ağacı ve Düğün - The Christmas Tree and the Wedding) 1848 11. Belye Noçi (Beyaz Geceler - White Nights) 1848 12. Netoçka Nezvanova 1849 13. Malenki Geroy (Küçük Kahraman - The Little Hero) 1849 14. Dyadyuşkin Son (Amcanın Rüyası - Uncle's Dream) 1859 15. Syelo Stepançikovo (Stepançikovo Köyü - The Village of Stepanchikovo) 1859 16. Unijennye i Oskorblyonnye (Ezilenler - The Insulted and the Injured) 1861 17. Zapiski iz Myortvogo Doma (Ölüler Evinden Hatıralar - Memoirs from the House of the Dead) 1860-1862 18. Skverni Anekdot (Tatsız Bir Olay - A Nasty Affair) 1862 19. Zapiski iz Podpolya (Yeraltından Notlar - Notes from the Underground) 1864 20. Krokodil (Timsah - The Crocodile) 1865 21. Igrok (Kumarbaz - The Gambler) 1866 22. Prestplenye i Nakazanye (Suç ve Ceza - Crime and Punishment) 1866 23. Idiot (Budala - The Idiot) 1868 24. Veçni Muj (Ebedi Koca - The Eternal Husband) 1870 25. Besy (Ecinniler - The Possessed) 1871 26. Bobok 1873 27. Podrostok (Delikanlı - A Raw Youth) 1875 28. Krotkaya (Nazik bir Yaratık - A Gentle Creature) 1876 29. Mujik Marey (Köylü Marey - The Peasant Marey) 1876 30. Son Smeşnogo Çilavyeka (Gülünç bir Adamın Rüyası - Dream of a Ridiculous Man) 1877 31. Bratya Karamazovi (Karamazov Kardeşler - Brothers Karamozov) 1879
Lev Tolstoy 9 Eylül 1828’de Tula´da bulunan ailesine ait Yasyana Polyana Malikanesinde zengin bir toprak sahibinin oğlu olarak doğdu. Küçük yaşta öksüz ve yetim kalınca, eğitimi için Kazan’a halalarının yanına gönderildi. Daha bu yaşta Pascal, Platon, Dickens gibi klasikler okumaya başladı ve kendine bir yaşam felsefesi belirlemeye karar verdi.1843’te Doğu dilleri okumak üzere Kazan Üniversitesi’ne girdi, kısa süre sonra Hukuk Fakültesi’ne geçti. 1847’de burayı da yarım bırakarak Yasyana Polyana’ya geri döndü. 1851’de, yirmi üç yaşındayken, düzensiz hayatının yarattığı boşluğa son vermek ve alacaklılarından kurtulmak için orduya yazıldı ve 1854-55 arası Kırım’da topçu teğmeni olarak savaştı.
Bu dönemde otobiografik eserler olan Çocukluk, İlk Gençlik ve Gençlik’i ve ayrıca Tipi, İki Süvari Subayı ve Toprak Ağası’nın Sabahı’nı yazdı. Bu ilk başarılarından sonra kendini edebiyata adamaya karar verdi. Savaştan sonra St. Petersburg’a gitti, fakat burada birini radikal demokrat N. Çernişevski, diğerini muhafazakar liberal I. Turgenyev’in temsil ettiği iki edebi kampla anlaşamayarak 1857’de İsviçre, Almanya ve Fransa’yı kapsayan bir seyahate çıktı. Bu dönemde eğitim kurumlarıyla ilgilenmeye başladı ve Rusya’ya dönerek köylü çocukları için bir okul açtı. 1860’ta ikinci bir Avrupa seyahatine çıkarak buradaki eğitim kuramlarınıayrıntılı şekilde inceledi. Aynı dönemde Batı’nın yapay ve maddeci uygarlığını insanı bozan bir etken olarak görmeye başladı.
Rusya’ya döndüğünde serflik kaldırılmıştı. Tolstoy kendi bölgesinde eski serflerle toprak sahipleri arasındaki toprak ve borç anlaşmazlıklarını çözmek üzere yargıç oldu. 1862’de komşu çiftliğin sahibi olan bir doktorun kızı Sofya Andeyevna Bers’le evlendi. Bu evlililikten on üç çocuğu oldu. Mutlu bir aile hayatı sürdürdüğü bu dönemde, Kazaklar, Sivastopol Hikayeleri ve ilk büyük romanı olan Savaş ve Barış’ı yazdı. Ancak aile hayatının sevinçleri Tolstoy’u huzura kavuşturmaya yetmiyordu. 1875’ten sonra yıldan yıla artacak bir bunalıma girdi. 1877’de yayımlanan ikinci büyük romanı Anna Karenina bu bunalımın izlerini taşır.
Tolstoy 1880’den sonra Ortodoks Kilisesi’ni, Hristiyanlıktaki ölümsüzlük düşüncesini ve her türlü siyasal iktidarı yadsıyan, kendine özgü bir tür Hristiyan anarşizmi geliştirmeye başladı. Düşüncelerini açıkladığı ‘‘Dogmatik Teolojinin Eleştirisi’’, ‘‘O Halde Ne Yapmalıyız?’’ ve ‘‘Tanrı’nın Hükümdarlığı Kendi İçimizdedir’’ adlı makalelerin yayımlanmasından sonra 1901’de Kilise tarafından aforoz edildi. Bu dönemde yazdığı İvan İlyiç’in Ölümü, Kreutzer Sonat, Hacı Murat, Diriliş gibi eserleri, aynı manevi arayışa, ahlaksızlıkla suçladığı sanatı ve dogmalar ve mucizeler üreten Kilise’yi yadsıyışına işaret eder. 1900’lerden itibaren bir yandan mülkiyet konusundaki radikal fikirleri nedeniyle ailesiyle arası açılırken, diğer yandan aydın Rus gençleri arasında giderek daha çok tanındı. Bu ikisi, derin bunalımını ve manevi yalnızlığını arttırdı. 1910’da ailesini terk etmeye karar vererek yanına en küçük kızı ve doktoruyla yola çıktı. Ancak birkaç gün sonra Astapovo tren istasyonunda zatürreden öldü
Matthias Claudius
Claudius, 15 ağustos 1740’ta; Lübeck yakınlarındaki, Herzogtum Plön’ün, Holstein Reinfeld bölgesinde doğar.Babası papazdır.Annesi, babasının 2. eşi olan Maria Claudius’tur.Matthias, ailenin 4. oğludur.Evde, sürekli okunan İncil ve ilahiler; onun, gelecekteki sanatının temel noktasını oluşturmuştur.
Claudius, 1751’de, 3 kardeşini birden kaybeder.1755’de, Plön’deki bir Latin okuluna gider.Bu okuldan sonra, 1759 yılında, babasından izin alarak, Jena üniversitesine gider.Burada, önce teoloji; sonra hukuk, felsefe ve siyasal bilimler okur.Bu arada, “Teutschen Topluluğu”’na üye olur.Bu topluluktayken, Ortodokslukla ve aydınlanma dönemiyle ilgilenir.Tarihe aykırı bakışıyla tanınan Gerstenberg’i, kendine örnek alır.Üniversitede okuduğu bu yıllar içinde, kardeşi Josias’ı kaybeder.1763 yılında, “Aşk Cilveleri ve Öyküler” adlı, zamanın modasına uyan Anakreon tarzı bir eser yazar.
Claudius, tembel biridir.O yüzden; ne diplomasını, ne de ileride mesleği olabilecek dalda bir eğitim belgesi alabilmiştir.1763 yılında, bitirme sınavlarına girmeden, okulu bırakır ve Reinfeld’e döner.Buraya geldikten sonra, “Söyleşiler ve Anlatımlar” adlı eserini yazar.Bu eserde, Gerstenberg etkisi görülmektedir.
1764-65 yılları arasında, Kopenhag’da, Holstein kontunun yanında sekreter olarak çalışır.Daha sonra, ailesinin yanına döner.1766’da, kız kardeşi Dorothea Christine’yi kaybeder.Bu yıllarda, Claudius’un aklı karışıktır.Edebiyatta, eski ve yeni akımlar arasında kararsızdır.Ancak, sonunda, eski akımlara bağlı kalmayı seçer.1768’de Hamburg’a gider.Orada, Lessing’le tanışır.Ayrıca, “Hamburg aaagahüstü Haberleri” adlı gazetede, editör olarak çalışmaya başlar.Gazetede, kendi şiir ve düzyazıları da yayınlanmaktadır.Gazetenin çok az olan tirajı, onun sayesinde 400’e çıkar.Yazar, bu gazetede, 1770 yılına kadar kalır.Bu arada, Hamburg limanına gelen gemilerin, para raporlarını da tutmaktadırAncak, bütün bu işlere rağmen, geçimini sağlayacak kadar para kazanamamaktadır.Claudius, 1770’de, Herder’le tanışır ve Hessen Darmstadt’ta, 1 yıla yakın sürecek olan bir oyunda yer alır.
Claudius, 1771 yılında, J.J.Bode’nin kurmuş olduğu, “Wandsbeck Habercisi” adlı dindar kesime yönelik bir gazetenin editörlüğünü üstlenir.Bu yerel gazete; Salı, Çarşamba, Cuma ve Pazar günleri çıkmaktadır.Yerel bir gazete olmasına rağmen, 18. yüzyılın en önemli gazetelerinden biri haline gelmiştir.Bunun nedeni, seçmiş olduğu konunun ve kullandığı dilin, okurlardan esinlenerek oluşturulmuş olmasıdır.
Gazetenin amacı, aydınlanma dönemine ışık tutmaktır.Claudius, o dönem yükselmekte olan gerçekçiliğe ve klasik akıma karşı bir tutum içindedir.Yazar; doğal dindarlığın, yani, Hıristiyan dininin edebiyata yansıtılmasını istemekteydi.Dolayısıyla, gazetenin politikası da bu yöndedir.
Gazetede; Goethe’nin “Genç Werther’in Acıları”, Lessing’in “Minna von Barnhelm” ve “Emilia Galotti”, Klopstock’un “Odlar” adlı eserleri yayınlanır.Ayrıca; Herder, Burger, Hölty, Gleim, Gerstenberg, Cramer ve Eschenburg’un yazıları çıkar.Claudius da, anonim olarak, şiir ve düzyazı yazmaktadır.Gazetede bir şiir köşesi vardı ve bu köşe, okurun ilgisini çekmekteydi.Burada, şiirlerin yanı sıra, çeşitli düşünceler ve eleştiriler de yer alıyordu.
Claudius, 15 mart 1772’de, Barnbeck’li Anna Rebecca Behn ile evlenir.Evlendikten 7 ay sonra, kız kardeşi ölür.1773’te de babasını kaybeder.1774 yılında, Hamburg’da; daha önce katılmış olduğu, “Üç Gül” mason locasında, bir üst dereceye çıkmaya hak kazanır.Daha sonra, buradan ayrılıp, başka bir locaya üye olur.Bu arada, Fransızcadan bir dizi mason kitabı ve şarkısı çevirisi yapar.Ayrıca, Johann Georg Hamann ile mektuplaşır.
1776 yılının ocak ayında, Claudius’un eşi ölür.Yazar, aynı yılın ilkbaharında, Darmstadt’a döner.Sonradan başbakan olacak olan, devlet bakanı Friedrich Karl von Moser’in yardımcısı olur.Ayrıca; ekonomi, finansman ve yönetim konularında çalışır.Bu arada, “Hessen Darmstadt Privilegierten Gazetesi”’nde çalışmaya başlar.Ancak, bu gazete, bir süre sonra kapanır.Devlet bakanı Moser de görevinden ayrılınca; Claudius’un, bu şehirde oturmak için bir nedeni kalmaz ve yazar, 1777 yılının ilkbaharında ayrılarak, Wandsbeck’e döner.
Claudius, 1777’den sonra, serbest yazar olarak edebiyat çalışmalarını sürdürür.1777-78 yıllarında, “Mısır Kral Sarayının Öyküsü”’nü yazar. 1780 yılında annesi ölür.Aynı yıl, “Cyru’nun Gezisi” adlı eserini yazar.1784 yılında, Friedrich Heinrich Jacobi ile birlikte Holstein’a geziye gider.1785 yılında, daha sonraları kral 11. Friedrich olacak olan, Danimarka prensi Friedrich, yazara düşük bir gelir bağlar.1788’de, 2. oğlunu kaybeder.1789 yılında, Schleswig Holstein Altona Bankası’nda, yönetici olarak çalışmaya başlar.Ancak, bu görevde fazla kalmaz.
1794’te, Jacobi ile komşu olur.1796’da, kızı Christian Marie Auguste’ü kaybeder.1798’de, diğer kızı Anna Frederike, Jakobi’nin oğlu Max ile evlenir.1799’da, “Oğlum Johannes’e Bazı Sözler”’i yazar.1800’de, “Fenelon” adlı eserin çevirisini yapmaya başlar.1808’de, “Kutsal Akşam Yemeği”’ni yazar.Claudius’un, ayrıca; 17. yüzyıl Alman yazarı, Angelus Silesius üzerine bir eseri ve Fransızcadan, “Saint-Martin” adlı bir çevirisi vardır.Klopstock, Gerstenberg, Stolberg ve Voss ile kurduğu bir topluluk, düşsel dünyalara yelken açmıştıBu topluluk, en derin insan duygularını anlayabilmek için, Tahiti’de yaşamayı düşlüyordu.Claudius da, düşüncelerini ve doğasını yansıttığı şiirlerini yazıyor; ancak, rokoko dekadansını kabul etmiyordu.
1812’de, Friedrich Schlegel ile birlikte, “Alman Müzesi” adlı bir projede yer alır.Aynı yıl, 1775-1812 yılları arasındaki şiir ve düzyazılarını topladığı, “Wandsbeck’li Habercinin Seçme Yazıları”’nı yayınlar.”Asmus” takma adıyla yazan Claudius’un bu eserinin Latince adı, “Kendi Öğütleriyle birlikte Asmus’un Bütün Eserleri”’dir.Eser 8 bölümdür.Genellikle, yazarın, “Wandsbeck Habercisi” gazetesinde yazdığı yazıları kapsar.Diğer yazılar, yazarın aydınlanmayla ve politikayla ilgili yazılarıdır.Eserde; şiirler, düzyazılar, mektuplar ve eleştiriler vardır.
Claudius, hayatının son yıllarında, evsiz ve göçebe olarak yaşar.Bir süre Lübeck’e gider.Daha sonra, 1814’te, üvey oğlu Perthes’in bulunduğu Hamburg’a gider.Orada, 21 ocak 1815’te, hayata veda eder.
Sanatı:
Claudius, “Fırtına ve Coşku (Sturm und Drang)” döneminin şair ve düşünürlerindendir.Şiirleri, yalın ve içtendir.İlk şiirleri; aydınlanma çağının, zevk ve eğlenceye düşkün, yaşamı bir oyun olarak kabul eden, Anakreoncu şiir anlayışına uygundur.Daha sonraları, halk şarkılarına yakın, her türlü sanatsal kaygıdan uzak, yalın ve duygulu şiirler yazmıştır.Onun şiirleri; saf, çocuksu ve Hıristiyan inancına bağlı yapıtlardır.Doğayı, Tanrı’nın eseri olarak yücelten şiirler yazar.Claudius’un, ayrıca, yalın bir üslupla yazılmış, fabl ve özdeyişleri vardır.Claudius, şiirinde, halk tarafından oldukça benimsenen bir vurgu kullanmıştır.Duyarlı bir yapıya sahip olması, duygu ve düşüncelerini uygun ortamda yansıtması; onun, gerçek bir halk şairi olduğunu gösterir.
Claudius, sıradan şeyleri düşünmeyen ve kuralları kafasına takmayan bir kişidir.O an için ne hissediyorsa, onu resmetmektedir.İyi bir Hıristiyan ve devrimci görüşe sahip biri olarak, kendi doğruları çizgisinde yol almıştır.Onun yürekten objektif oluşu, Alman ideali çevresinde pek taraftar bulmamıştır.
Düşünce olarak; Klopstock’a yakın, Voss’a karşıydı.Herder’in ahlakını örnek alıyordu.Claudius; Klopstock, Voss ve Stolberg’in grubuna katılmış ve Herder, Jacobi, Hamann, Lavater ile birlikte, Kant’ın ve Weimar klasiklerinin önderliğindeki, eleştirel zekacı felsefe karşısında, halka yakın olan realizmi temsil etmiştir.Usçuluğa ve klasikçiliğe karşı çıkarak, edebiyatta doğallığı ve Hıristiyan öğretilerine bağlılığı korumaya çalışmıştır.Sahip olduğu insan sevgisini aktarmanın yolunu aramıştır sürekli.
Fransız devrimi sonrası ortaya çıkan özgür düşünceler ve özellikle, insan hakları kazanımı, dünyada etkili olmaya başlamıştı.Claudius, despot davranışların, hiçbir zaman pozitif yasalara dönüşmeyeceğini öngörmüştür.Kralların ve yöneticilerin, bu tür despot davranışları örnek almaması gerektiğini, filozoflardan yönetici olamayacağını ve Hıristiyan dininin tehlike altında olduğunu savunmuştur.Bunun nedeni olarak, insanların dinden uzaklaşmaları olduğunu söyler
Philip Kindred Dick (16 Aralık 1928 — 2 Mart 1982), Amerikalı bilim-kurgu roman ve kısa hikaye yazarı. Bazı kitaplarında yazar ismi PKD veya Richard Phillips olarak geçmektedir.
Do Androids Dream of Electric Sheep? romanının kapağıHayatının büyük bölümünü Kaliforniya'da geçirdi. Bir plakçı dükkânı işletmesi ve radyoda klasik müzik programları yapması dışında, başlıca uğraşı yazarlık oldu. Kırka yakın bilim-kurgu romanı dışında ana akım romanları da yazdı, ancak pek başarılı olamadı. Ölümünden sonra beş cilt halinde toplanan yüz civarında öyküsü vardır.
Ölümünden önce fazla tanınmayan bir yazar olan Dick'in roman ve kısa hikayelerini bir kısmı ölümünden sonra senaryolaştırılıp film olarak büyük beğeni kazanmıştır. Bunların arasında en ünlüleri, yönetmen Ridley Scott tarafından "Blade Runner" adıyla 1982 yılında filme alınan "Do Androids Dream of Electric Sheep?" (kitap olarak Türkiye'de basımı: 1968, Bıçak Sırtı, Kavram Yayınları) ve 1965 yılında yazdığı "We Can Remember It For You Wholesale" öyküsünden yola çıkılarak yönetmen Paul Verhoeven tarafından çekilen 1990 yapımı "Total Recall" filmleridir. Bu iki film günümüze kadar yapılmış en iyi bilim-kurgu filmleri arasında ilk sıraları paylaşmaktadır. Ayrıca 2002'de yazarın 1956 yılında yazdığı "The Minority Report" adlı kısa öykü yönetmen Steven Spielberg tarafından filme alınmıştır.
Dick'in yazdığı bilim-kurgu romanlarını türünün diğer örneklerinden ayıran en önemli özellik, gelecekte gerçekten olması muhtemel olaylarla birlikte insanlara dayalı toplumsal değişimleri genelde "çalışan sınıf" bazında ele almasıdır. Bunun haricinde özellikle ilk romanları "gerçeklik" kavramının sorgulanması üzerine kuruludur.
Önemli yapıtları :
Önemli romanları arasında:Martian Time-Slip (1964, Mars'ta Zaman Kayması), The Penultimate Truth (1964, Sondan Bir Önceki Hakikat), The Three Stigmata of Palmer Eldritch (1965, Palmer Eldritch'in Üç Bilmecesi) ve Ubik (1969) sayılabilir. The Man in the High Castle (1963, Hugo Ödülü sahibi) (Yüksek Şatodaki Adam) romanı birçok eleştirmen tarafından Dick'in başyapıtı olarak gösterilmiştir.
Türkiye'de yayınlanan romanlarından bazıları :
Solar Lottery (1955, Uzayda Suikast, Okat Yayınları).
The World Jones Made (1957, Yaratılan Dünya, Okat Yayınları)
Dr. Bloodmoney (1965, Dr. Gelecek, Sarmal Yayınları, 1997)
Eye in the Sky (1957, Gökteki Göz, Metis Yayınları, 1997)
Vulcan's Hammer (1960, Vulcan'ın Çekici, Metis Yayınları, 1998)
A Scanner Darkly (1977, Karanlığı Taramak, Altıkırkbeş Yayınları, 1998)
Eye in the Sky (1957, Gizli Göz, Karizma Yayınları, 1999)
The Man in the High Castle (1962, Yüksek Şatodaki Adam, Metis Yayınları, 1999)
Martian Time-Slip (1965, Mars'ta Zaman Kayması, Altıkırkbeş Yayınları, 2000)
Radio Free Albemuth (1985, Albemuth Özgür Radyosu, Altıkırkbeş Yayınları, 2001)
Clans of the Alphane Moon (1964, Alfa Ayının Kabileleri, Metis Yayınları, 2002)
Ubik (1969, Ubik, Altıkırkbeş Yayınları, 2002)
20. Yüzyıl Amerikan edebiyatının özel yazarlarından biridir Truman Capote(30 Eylül 1924 - 25 Ağustos 1984). Yıldızının parladığı zamanlar da oldu, itibardan düştüğü zamanlar da. Ancak her durumda, eleğin üstünde kalmayı bildi. Yazarlık ününe ve alkole çok erken yaşlarda başlamış, cinsel tercihleri ve bu tercihlerini yaşama biçimleriyle -yakın arkadaşı Tenesse Williams ile birlikte- çok sayıda skandala imza atmış, ancak buna rağmen ABD sosyetesi içinde özel bir yer edinmişti. Öyle ki, onun verdiği partilere davet edilmek ya da edilmemek, sosyeteden sayılmak ya da sayılmamakla eş anlamlıydı sanki.
Çok genç yaşta, henüz ilk romanlarının basıldığı yıllarda kazandığı ün, sadece ABD ile sınırlı kalmamış, Avrupa’da hatta Türkiye’de bile sevilerek okunmuştu Capote. 50’lerden sonra “Çimen Türküsü”(1954), “Gece ağacı”(1954), “Tiffany'de kahvaltı”(1966), “Soğukkanlılar”(1966), “Para Dolu Damacana”(1976) gibi kitaplarıyla Türkçeleştirilen Truman Capote’un en tanınmış “Bukalemunlar İçin Müzik”, “Soğukkanlılar” ve “Tiffany'de Kahvaltı”dır.
Kendi hayatından ya da hikaye ve romanlarından senaryolaşmış çok sayıda film var. Bunlardan en önemlisi -her ne kadar erkek karakterin eşcinselliği filmde dikkate alınmamışsa bile- baş rollerini Audrey Hepburn ve George Peppard’ın oynadığı, Blake Edwards’ın yönettiği “Tiffany'de Kahvaltı”dır.
Eserleri :
Bir Noel Şarkısı
Gece Ağacı
Çimen Türküsü
Hatıralarım
Bukalemunlar İçin Müzik
Başka Sesler Başka Odalar
Tiffany'de Kahvaltı
Soğukkanlılıkla
William Seward Burroughs II (5 Şubat 1914 – 2 Ağustos 1997), Amerikalı roman ve deneme yazarı. Jack Kerouac ve Allen Ginsberg ile birlikte beat akımını başlatan yazarlardan biri olarak tanınır. Yazılarının çoğu yarı-otobiyografik olarak tanımlanabilir.
Beat kuşağının en renkli yazarlarından biri olan William S. Burroughs, oldukça ilginç bir yaşam sürmüştür.
5 Şubat 1914’te St. Louis/Missouri’de doğan Burroughs, hayli rahat şartlarda büyüdü. 1936’da Harvard Üniversitesi’nden mezun oldu. Açıkça ifade ettiği eşcinsel eğilimleriyle tanınırdı ve sıklıkla uyuşturucularla ilgili deneyimlerini yazardı.
Burroughs, 1951’deki bir Meksika gezisinde, William Tell’den bir sahne canlandırmaya çalışırken, kazayla ikinci karısı Joan’u vurdu. Bu olaydan sonra hayatının büyük bölümünü Güney Amerika’yı dolaşıp pek çok uyuşturucu deneyerek ve gelecekteki yazıları için araştırma yaparak geçirdi.
Yazılarında, birçok kişinin “kafa karıştırıcı ve ukalaca” olarak nitelendirdiği kolaj(cut up) tekniğini kullanırdı. Ele aldığı konular çoğunlukla yer altı dünyası ve uyuşturucu alt-kültürleriydi. Burroughs’un aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan Naked Lunch (Çıplak Şölen) , bir kült film olmuştur.
Burroughs, Gus Van Sant’ın Drugstore Cowboy‘unda da Matt Dillon’ın canlandırdığı uyuşturucu bağımlısı karakterin akıl hocası olarak yer aldı.
Eserleri arasında The Ticket That Exploded, Nova Express, The Last Words of Dutch Schultz, The Wild Boys, Exterminator, Cities of the Red Night ve kendi eşcinselliğini incelediği Queer sayılabilir.
Çoğu eleştirmen, Burroughs’un eserlerinin uyuşturucu kullanımı ve ahlaksızlığı yücelten, özelliksiz yazılar olduğunu düşünmektedir. Ancak onun sanatsal yeterliliğini takdir eden ve yazılarını ileri görüşlülüğünün kanıtı olarak kabul eden eleştirmenler de bulunmaktadır.
Burroughs 1997’de, 83 yaşında öldü.
ESERLERİ :
Junkie/Canki (1953/1994)- roman
Naked Lunch/Çıplak Şölen (1959/199 ) - roman
Minutes To Go (1960)
The Exterminator (1960)
The Soft Machine (1961) - roman
The Ticket That Exploded (1962) - roman
Dead Fingers Talk (1963) - roman
The Yage Letters (1963) (Allen Ginsberg ile birlikte)
Nova Express (1964) -roman
Valentine's Day Reading (1965)
Roosevelt After Inauguration and Other Atrocities (1965) - kısa öyküler
Time (1965)
APO-33 (1966)
So Who Owns Death TV? (1967)
The Dead Star (1969)
The Job (1969) (Daniel Odier ile)
The Last Words of Dutch Schultz (1969)
Jack Kerouac (1970) (Claude Pelieu ile)
Ali's Smile (1971)
The Wild Boys (1971) -roman
Electronic Revolution (1971)
Bryon Gysin Let the Mice In (1973) (Gysin ile)
Exterminator! (1973) - kısa öyküler
White Subway (1973)
Mayfair Academy Series More or Less (1973)
Port of Saints (1973) - roman
The Book of Breething (1974)
Sidetripping (1975) (Charles Gatewood ile)
Snack... (1975)
Cobble Stone Gardens (1976)
The Retreat Diaries (1976)
Colloque de Tangier (1976) (Bryon Gysin ile)
Letters to Allen Ginsberg 1953-1957 (1976)
The Third Mind (1977) (Gysin ile)
Ali's Smile/Naked Scientology (197 )
Colloque de Tangier Vol. 2 (1979) (Bryon Gysin ve Gérard-Georges Lemaire ile)
Blade Runner, A Movie (1979)
Dr. Benway (1979)
Ah Pook is Here! (1979)
Streets of Chance (1981)
Early Routines (1981)
Cities of the Red Night (1981) -roman
Ah Pook is Here, Nova Express, Cities of the Red Night (1981)
Sinki's Sauna (1982)
The Place of Dead Roads (1983) - roman
Ruski (1984)
The Four Horsemen of the Apocalypse (1984)
The Burroughs File (1984)
The Adding Machine: Collected Essays (1985)
Queer (1985) - roman
The Cat Inside/İçerdeki Kedi (1986/2003) (Bryon Gysin ile) - roman
The Western Lands (1987) - roman
The Whole Tamale (c.1987-8 )
Interzone/Ara Bölge (1987/2006) - kısa öyküler
Apocalypse (198 ) (Keith Haring ile)
Tornado Alley (1989) - kısa öyküler
Uncommon Quotes Vol. 1 (1989)
Ghost of Chance/Şans Hayaleti (1991)
Seven Deadly Sins (1992)
Paper Cloud; Thick Pages (1992)
Selected Letters (1993)
My Education: A Book of Dreams (1995) -roman
Word Virus : The William Burroughs Reader (1998)
Burroughs Live : The Collected Interviews of William S. Burroughs, 1960-1997 (2000)
Last Words: The Final Journals of William S. Burroughs (2000)
Merhaba değerli arkadaşlarım. Miraç kandiliniz mübarek olsun ve Allah tekrarına erdirsin inşallah.
Amerikan edebiyatı bölümümüzde 19.yüzyıl edebiyatına gerçekten büyük katkıları olan bir üstadtan bahsetmek istiyorum bugün sizlere.
Ambrose Gwinnet Bierce, 24 Haziran 1842’de, Ohio’da çok çocuklu, yoksul bir ailenin oğlu olarak doğdu. Çocukluğu sırasında dahi ailesiyle arası iyi değildi, bu nedenle henüz on beş yaşındayken evden ayrıldı. Amerikan İç Savaşı patlak verdikden sonra Kuzey Ordusu’na katıldı. Savaşın sonuna kadar Kuzey Ordusu’nda savaştı. 1866 yılının sonlarında vardığı San Francisco’da askerlikten ayrıldı ve gazeteciliğe başladı. Uzun yıllar birçok lokal gazete için çalıştı ve zamanla belli bir üne kavuştu. 1872’de İngiltere’ye gitti ve orada yaşamaya başladı.
1875’te tekrar San Francisco, Amerika’ya döndü. 1879-1880 arası Dakota’da bir şirketin lokal müdürü olarak çalışmayı denedi. Fakat şirket başarılı olamayınca tekrar San Francisco’ya dönüp gazeteciliğe başladı. Zamanla çok önemli ve etkili bir yazar ve gazeteci oldu. Aralık 1899’da Washington D.C.’ye taşındı.
19. yüzyılın en önemli kısa hikaye yazarlarından olan Bierce, kısa hikayeler dışında birçok farklı türde edebi eser kaleme almıştır. Ünlü hayalet ve savaş hikayelerinin dışında birçok şiir de kaleme almıştır. Karanlığın Kahkası adıyla Türkçe’ye çevrilen Fantastic Fables isimli eseri ironik bir grotesk stil barındırır ve zamanı için öncü bir stile ve biçime sahiptir. Bir gazete serisi olan ünlü eseri Şeytanın Sözlüğü, The Devil’s Dictionary, ise 1906’da kitap olarak basılmıştır.
Ekim 1913’de İç Savaş’taki muharebe alanlarına yapılacak bir tura katılmak için Washington D.C.’den ayrıldı. Aynı yıl Meksika’ya geçti. Bir arkadaşına yolladığı 26 Aralık 1913 tarihli mektuptan sonra ‘yok oldu’. Nasıl, neden ve ne zaman kaybolduğuna dair bir bilgi olmadığı gibi ne zaman öldüğüne dair de kesin bir bilgi yoktur. Araştırmacılar Aralık 1913’te veya 1914 yılının başlarında ölmüş olduğunu ileri sürmüşlerdir. 1916 yılında öldüğüne dair iddialar da mevcuttur
Ayn Rand (2 Şubat 1905 – 6 Mart 1982, ilk adı Alissa Zinovievna Rosenbaum), kurduğu objektivizm felsefesi ve yazdığı Yaşamak İstiyorum (We the Living), Ben (Anthem), Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) ve Atlas Vazgeçti (Atlas Shrugged) kitapları ve objektivizm felsefesiyle tanınan kadın düşünür-yazar.
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand, bir anarşist değil ama bir minarşist'tir. (bu tanımı kendi kullanmamıştır.)
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, Kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı için çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
O'na göre,
İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Ayn Rand Rusya'da Saint Petersburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikayeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikayelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikaye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, Cyrus Paltons.
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına aşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoevsky oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoevsky'e kurduğu drama ve yaptığı derin ahlaki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti, ve yoğun bir şekilde anti-sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Zerdüşt Böyle Diyordu'daki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellike Mantık adlı eseriyle Aristotales'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te devlet sinema sanatları enstitüsüne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywood yollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini Remington Rand daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan Aino Kallas olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in King of Kings'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, Frank O'Connor. İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında Red Pawn adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te 16 Ocak Gecesi (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikayesi yüzünden sadece İngilterede ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan kızıl dönem'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerikada yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hala edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hala gelişmesini tamamlamamıştı.
1999 ABD posta pulu, Rand'ın anısına.Roma'daki Scalara film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: Noi vivi ve Addio, Kira. Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükümeti ikisini de sansürledi fakat anti-sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükümet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entellektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap Archibald Ogden'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesinde Bobbs-Merrill Company yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve kollektivistlik"tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman Howard Roark, Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiçkimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri Atlas Vazgeçti'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir bestseller olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
"Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlaki amacı kendi mutluluğunu olan, varlığının yegane amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükümet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da aaaa, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
Nathaniel Branden, karısı Barbara, Alan Greenspan ve Leonard Peikoff gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Ölümünden sonra yayınlanan eserleri
1984 The Early Ayn Rand (edited and with commentary by Leonard Peikoff)
1989 The Voice of Reason: Essays in Objectivist Thought (edited by Leonard Peikoff; additional essays by Leonard Peikoff and Peter Schwartz)
1990 Introduction to Objectivist Epistemology second edition (edited by Harry Binswanger; additional material by Leonard Peikoff)
1995 Letters of Ayn Rand (edited by Michael S. Berliner)
1997 Journals of Ayn Rand (edited by David Harriman)
1998 Ayn Rand's Marginalia : Her Critical Comments on the Writings of over Twenty Authors (edited by Robert Mayhew)
1998 The Ayn Rand Column: Written for the Los Angeles Times (edited by Peter Schwartz)
1999 Russian Writings on Hollywood (edited by Michael S. Berliner)
1999 Return of the Primitive: The Anti-Industrial Revolution (expanded edition of The New Left; edited and with additional essays by Peter Schwartz)
2000 The Art of Fiction (edited by Tore Boeckmann)
2001 The Art of Nonfiction (edited by Robert Mayhew)
2001 The Objectivism Research CD-ROM (collection of most of Rand's works in CD-ROM format)
2005 Ayn Rand Answers
2005 Three Plays
Isaac Asimov, (2 Ocak 1920 - 6 Nisan 1992) Rus asıllı Amerikalı yazar ve biyokimyacı.
Pek çok konuda yapıtları olmasına karşın, bilim kurgu eserleri ve popüler bilim kitapları ile tanınmıştır. Kurgu olmayan çok sayıda eserinin yanısıra Fantazi dalında da yazmıştır. Dewey Ondalık Sınıflandırma sistemindeki Felsefe hariç tüm ana dallarda eserleri vardır. Asimov ortak görüşle bilim kurgu dalının ustasıdır, Robert A. Heinlein ve Arthur C. Clarke ile birlikte yaşadığı dönemde "Üç Büyük" bilim kurgu yazarından biri olarak kabul edilmiştir.
Kesin doğum tarihi bilinmeyen Asimov'un doğum tarihi resmi kayıtlarda 2 Ocak 1920'dir. Rusya'da Smolensk yakınlarındaki bir kasabada Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Asimov, ailesi ile birlikte üç yaşında iken ABD'ye göç etti. New York kentinde büyüdü. 20 yaşından önce bilim-kurgu öyküleri yazmaya başladı.
Columbia Üniversitesi'nden 1939'da mezun oldu ve kimya dalında doktorasını aynı üniversiteden aldı. Daha sonra Boston Üniversitesi'ne geçti. Burada 1979'da profesör oldu.
26 Temmuz 1942'de Gertrude Blugerman ile evlendi. Bu evliliğinden iki çocuğu oldu. 1973'te ilk eşinden boşanan Asimov, aynı yıl Janet Jeppson ile evlendi.
1983'te olduğu by-pass ameliyatındaki kan naklinde kendisine verilen enfekte kan nedeniyle AIDS'e yakalandı ve 6 Nisan 1992'de bu hastalık yüzünden öldü. AIDS'ten öldüğü gerçeği ölümünden on yıl sonra kamuoyuna açıklandı.
Yazarlık kariyerine bilim-kurgu ile başlayan Asimov, popüler bilim kitapları ve şiir kitapları da yayımladı.
1941'de yayımlanan Nightfall adlı kısa bilim-kurgu öyküsü, en ünlü bilim-kurgu öykülerden biri oldu. Bu öykü 1968'de Amerikan Bilim-Kurgu Yazarları adlı kuruluş tarafından o zamana dek yazılmış en iyi kısa bilim-kurgu öyküsü seçildi.
Asimov, Vakıf (İng: Foundation) ve Robot dizi kitapları ile de büyük ün kazandı.
Popüler bilim kitapları da yazan Asimov, bilimi sokaktaki insana yaklaştırmaya çalıştı.
Dünya Edebiyatına Damga Vuranlar...
Normal
