Uc gozlem
Adana'da Lise Giris Sinavlarina hazirlanan ogluna anne surekli daha cok calismasi icin baski yapar. Cocuk aslinda basarili biridir ve deneme sinavina giren iki bin ogrenci icinde ellinci sirayi tutturmaktadir. Ama, anne bununla tatmin olmamaktadir. Annenin baskisindan bunalan cocuk behcet hastaligina yakalanir. Ogrencinin devam ettigi dershanenin rehber ogretmeni anneye, "Hanimefendi, boyle baski yapmayin, cocugun sagligini iyice bozacaksiniz," der. Annenin rehber ogretmene verdigi cevap: "Ama saglik karin doyurmuyor!"
Eylul 2004 baslarinda istanbul'da orta buyuklukte bir bankanin otuz bes yaslarindaki genel mudur yardimcisi, arabasiyla bogaz koprusune gelir, once bileklerini keser, daha sonra kendini kopruden asagi atar. Cesedi ertesi gun kiyida bulunur. Perisan karisi saskinlik icinde, kocasinin bunalim icinde oldugunu anlamamistir. Annesi babasi memur olan bu kisinin okul basarisi cok yuksektir, liseden mezun olduktan sonra universiteye ilk elli icinde girer ve kariyeri cabuk bir yukselis gostererek genc yasta bir bankanin genel mudur yardimciligina yukselir. Okul basarisina odakli anne baba, basariyi takip ettiklerini ve onemsediklerini belirterek cocuk yetistirirler.
Ucuncu gozlem de gecen yil Bilkent Universitesi'ni kazanmis olan Selen adindaki genc kizin asiri dozdan olmesi. Annesi doktor, basarili bir meslek kadini, babasinin oto galerisi var, basarili bir is adami. Selen de kendinden beklenen basariyi gosterir Bilkent Universitesi'ne girecek puani tutturur.
Bu uc gozlemde ortak yanlar ne? Bu tur basariya cocuklarimizi yonlendiriyor muyuz?
Yasamin iki duzeyi
Toplumsal yasam icin gerekli olan sosyal rolleri ve iliskiler bilincini iceren YUZ; ve bireyin ancak kendisinin bildigi ve icinde bulundugu sosyal ortami degerlendirmesine gore istedigi kadar gosterip gostermedigi ic dunyasi, CAN.
Bu ikili bakisi yasamin her yonunde kullanabilirsiniz. Ornegin ben cocuk yetistirme ortamini tartisirken, toplumsallasma surecini YUZ BASKiN toplumsallasma sureci veya CAN BASKiN toplumsallasma sureci olarak ayirt ediyorum. Bu iki toplumsallasma sureci ele alacaginiz her yasam boyutunda farklilik gosterir. Bunlardan birkac ornek vermek istiyorum.
insan anlayisi
"insan dogustan nasil bir yaratik olarak dogar?", sorusuna YUZ BASKiN yasam anlayisi. "kotu bir yaratik olarak dogar, onun icin onun o kotuluklerden arindirilmasi ve iyi kaliplar icine sokulmasi gerekir," yanitini verir. Boyle bir anlayis icine dogan cocugun toplumsallasma sureci temelde bir kaliplama surecidir; cocugun kotuluklerini yok etmek ve toplumun bekledigi erdemleri ona kabul ettirmek amacini guder.
"insan dogustan nasil bir yaratik olarak dogar?", sorusuna CAN BASKiN yasam anlayisi. "muhtesem bir potansiyel olarak dogar, uygun ortam hazirlayarak onun gelismesini saglamak gerekir," yanitini verir. Boyle bir anlayis icine dogan cocugun toplumsallasma sureci temelde bir gelistirme surecidir. Cocugun ozde zaten iyi oldugu kabul edilir ve o gelistikce hem kendine hem de topluma yararli bir insan olacagi dusunulur.
Ahlak anlayisi
YUZ BASKiN yasam anlayisi insanin dogruyu yapmasi icin toplum baskisindan korkmasinin gerekli oldugunu dusunur ve bu nedenle ahlakin ozunu, "elalem ne der?" sozu uzerine oturtur. Cocugu hep, "cok ayip, aman kimse gormesin, sakin elalemin yaninda boyle seyler yapma, soyleme," anlayisi icinde egitir. Cocuk on bir, on iki yasinda sunu ogrenir; "demek ki, kimse gormezse mesele yok!"
CAN BASKiN yasam anlayisi insanin dogruyu yapmasi icin kisisel butunluk icinde olmasi gerektigi uzerinde durur. "Aynada gozlerinin icine bakamayacagin seyleri yapma ve soyleme evladim," soylevi vardir. Cocuk on bir , on iki yasina geldiginde, "baskalari ne der onemli, ama, ben ne derim daha onemli," anlayisina erisir.
Egitim anlayisi
YUZ BASKiN yasam anlayisi egitimi sosyal yasamin bir araci olarak gorur; egitim para kazanmanin, mevki sahibi olmanin, diger insanlarin gozunde onem kazanmanin bir aracidir; bunun otersinde egitimin baska bir anlami yoktur.
CAN BASKiN yasam anlayisi egitimi kendini anlamanin, gelismenin, yasama anlam vermenin gelistirilmesi icin gerekli gorur. Egitim kisinin geliserek olabileceginin en iyisi olmasi icin vardir; bu amaca hizmet ettigi surece egitim yararlidir; baska amaclar egitimi zararli yapar.
Meslek anlayisi
YUZ BASKiN yasam anlayisi meslegi para kazanmanin, mevki sahibi olmanin, diger insanlar uzerinde denetim kurup onlari denetleme gucune sahip olmanin bir araci olarak gorur. Baskalarinin gozunde begenilen bir meslege sahip olmak, iyi para kazanmak, mevki ve guc sahibi olmak meslek secilirken dusunulen en onemli boyutlardir
CAN BASKiN yasam anlayisi meslegi kendi gelisimine, ailesine, toplumuna, cevresine, insanliga, ozetle yasama hizmet edebilme firsati olarak gorur. Anlamli ve coskulu bir hizmetin karsiliginin parasal olarak kendine donecegini bilir ve paraya onem verir. Ama, para yasam icin bir aractir, amac degildir..
Yasamin anlami
YUZ BASKiN yasam anlayisinda yasam para kazanmanin, guc kazanmanin, mal mulk sahibi olmanin bir aracidir. Bu anlayis icinde insanlarin degeri, sahip olduklarindan kaynaklanir.
CAN BASKiN yasam anlayisinda para, guc, mal mulk anlamli ve coskulu bir yasamin aracidir. Bu anlayis icinde insanlarin degeri, sahip olduklarindan degil, varoluslarindan kaynaklanir.
Peki, ne fark eder?
Diyebilirsiniz ki, ha YUZ BASKiN yasamisim ha CAN BASKiN yasamisim, ne fark eder? Boyle bir soru, insanin dogasindan soyutlanmis, akademik bir soru. Yasamin baglami icinde bu soru sorulamayacak kadar yanlis bir soru. Ve her bir insan bu sorunun yanlis bir soru oldugunu icinde hisseder.
Dusunun, omrunuzun sonuna geliyorsunuz, olumun nefesini hissetmeye basliyorsunuz ve dusunceye daldiginiz anlarda dogal olarak akliniza soyle bir soru geliyor: "Bu benim yasamim miydi? Bu hayatta ben var miydim?" Aslinda bu soruyu size disardan kimse sormaz; bu soruyu size iciniz sorar ve yine kendi mahremiyetinizde cevabini bulursunuz.
YUZ BASKiN yasamis kisi, "Hayir, ben bu hayatta yoktum; bu benim hayatim degildi. Ben, benim hayatimda onemli kisilerin benden beklentilerini yerine getirmek icin yasadim; ve simdi olumun esigindeyim. Ben ne zaman kendi hayatimi yasayacagim?" dusuncesi icinde olur. Boyle bir hayat yasamis bircok kisi bu soruyu sorma cesaretini gostermeden olur gider. Bu kisileri tanirsiniz; yaslandikca aksilesen, nemrutlasan, her sey de kizilacak, sikayet edilecek bir yon bulan, etrafi mutsuz etmek icin firsat kollayan kisilerdir. Neden boyle olduklarinin farkinda degillerdir. Yasanmasi mumkun olan muhtesem bir yasami copluge donusturduklerini sezer ve bunun bunalimini sozlerinde ve davranislarinda yansitirlar.
Viktor Frankl, insanin anlam arayan bir yaratik oldugunu ifade eder; demek ki YUZ kendi basina kisinin yasamini anlamli, doyumlu ve coskulu kilamiyor. "Ha YUZ BASKiN yasamisim ha CAN BASKiN yasamisim, ne fark eder?" sorusu insanin dogasindan, yasamin baglamindan kopartilmis bir sorudur. Yasamin baglami icinde bu sorunun yaniti, "Cok fark eder," dir.
CAN BASKiN yasamis kisi, "Bu benim yasamim miydi? Bu hayatta ben var miydim?" sorusuna, "Evet, bu benim hayatimdi, sapina kadar bu hayatta vardim!" diye cevaplar. "Acisiyla da, mutluluguyla da bu hayat benimdi; yalan yasamadim, yasadigim her seyin anlami vardi, cunku gercekti," der.
Ama Saglik Karin Doyurmuyor
emeğine sağlık...
Normal
